As primeiras palabras que escoitaban os alumnos de Filosofía en Comillas , que, por ser pronunciadas antes das presentacións rituais, adquirían unha importancia estrutural na nosa formación, eran -en latín- as que titulan este artigo: «Quid sit Philosophia?». Con elas recuperábase unha longa tradición que, confirmada por filósofos tan recentes como Hegel ou Zubiri, considera que o principal impulso do saber filosófico é o repaso á evolución do obxecto, o método e o ensino da Filosofía a través dos mestres máis eximios e as escolas máis influentes.
Lembrando aquela solemnidade, sorprendeume moito que o Congreso dos Deputados, que leva catro anos sen conseguir un só consenso sobre a gobernación do Estado, apenas tardou dez minutos en convir -¡por unanimidade!- que a Filosofía, que na linguaxe de hoxe está máis preto de significar andrómena que ciencia, debe volver a un sistema educativo que logo imos avaliar -de acordo cos nosos complexos e desorientaciones- cun método externo que idolatra o positivismo e o utilitarismo científico.
E por iso cheguei á aterradora conclusión de que este acordo unánime só pon de manifesto a absoluta falta de consenso que existe sobre que é e para que serve a filosofía, cales deben ser os contidos do seu programa, e como se pode evitar que a Filosofía acabe sendo usada -por exemplo- para hiperventilar os nacionalismos de identidades, para dinamitar unha cultura europea e española que moitos queren desposuír das súas raíces e desenvolvementos cristiáns, ou para entreter aos mozos con todas as bobadas escritas e publicadas ao amparo deste Século de Hierro da cultura europea.
Lonxe de estar ante un problema novo, todo apunta a que podemos acabar reforzando a fronte de dispersión e empobrecemento que xa abriu a materia de Historia, antiga magistra vitae, cuxas taifas científicas, cada vez máis unidimensionales, constitúen un ariete eficaz contra o europeísmo e a unidade de España e contra a explicación racional do noso propio mundo.
Tampouco se libra desta praga o concepto xenérico de cultura, que na actualidade se usa -apoiándoo nas falsas muletas da provocación e a liberdade de expresión- para normalizar e pór en valor todas as bobadas, incapacidades, obscenidades, blasfemias e odios que alimentan o evanescente currículo dos que nada saben facer que poida sobrevivir -parafraseando a Martínez-Maíllo- ao «puto presente».
O meu pesimismo baséase en que un minuto despois de rescatar a Filosofía, os deputados e deputadas e non poucos profesores, lanzáronse ao rodo, sen salvavidas, para dicirnos que agardan e como conciben esta materia recuperada.
E é evidente que, sobre un consenso cero, que insiste na estéril idea de que todo pode ser filosofía, e toda filosofía debe ser útil, esbozáronse tales proxectos e memeces que case dan ganas de pedir -¡Divos perdóeme!- que quedemos onde estamos.