Se cadra nin Ernest Hemingway nin John dos Passos están a perder apoios entre os seus moitos lectores -así o creo eu-, pero do que xa non cabe ningunha dúbida é de que John Steinbeck, discípulo dos dous e premio Nobel coma eles, está a gañar estima como «profeta dos sen voz» nesta hora de crises e grandes desigualdades económicas.
Hai en Hemingway unha grande literatura do ego que, paradoxalmente, só ás veces logra amosar o drama social que o rodea. O escritor, nacido en Chicago (EUA) e namorado de España, atina sempre a retratar o interior dos seres que escolle para protagonizar as súas obras, mais non sempre acerta a describir con fondura a realidade social da contorna. Quizais por isto a súa literatura permanece, pero xa non medra.
John dos Passos é un mestre da narración social, coral, tamén persoal, cun enorme xenio para satisfacer a curiosidade do lector sobre a súa propia realidade. Chega con ler Manhattan Transfer (1925) ou a triloxía Ou.S.A. para decatarse da fondura e da amplitude do seu relato, que o converteu nun dos grandes autores da «xeración perdida».
Mais nos tempos que agora corren -de crises e cambios moitas veces excluíntes- a literatura de Steinbeck brilla con luz propia e amosa a verdadeira cara das crises sociais. Nótase que fala de experiencias vividas nun escuro entorno de inmigrantes castigados pola crise e condenados a unha peregrinación chea de adversidades e de miserias. A crise que el padeceu é a que medra na súa obra convertida en arte.
Pero os americanos de hoxe saben que esa crise está de volta, aínda que sexa baixo outras formas. Por iso ler agora Tortilla flat (1935), As uvas da ira (1939), A perla (1947) ou Ao leste do Edén (1952) é estar ante obras moi actuais, cheas de sentimento e de verdade. E mesmo unha narración como Os feitos do rei Artur e os seus nobres cabaleiros (1976) é unha sublime recuperación do mito artúrico e contén toda a fermosura dos soños indispensables para sobrevivir en todas as crises. Por esta vía de aproximación e de recuperación, Steinbeck está volvendo a ser o mellor intérprete das adversidades que sementan os malos tempos. Nisto está xa por riba dos seus mestres.