Como será este ciclo económico?

PEDRO MAIS CIORDIA

MERCADOS

Trabajadores de Volkswagen en la fabrica de Zwickau (Alemania).
Traballadores de Volkswagen en fabrícaa de Zwickau (Alemaña). Hendrik Schmidt | DPA

O crecemento potencial das principais economías mundiais e, por conseguinte, a oferta, poderían verse elevados ao longo dos próximos anos a través de dous dos seus tres variables explicativas: o investimento en capital e a produtividade. Neste momento, non prevemos un escenario de estanflación na economía global

24 oct 2021 . Actualizado ás 05:00 h.

Os ciclos económicos son unha parte da ciencia económica moi interesante dada a complexidade do seu estudo e, xa que logo, do seu entendemento. Por iso, os estudiosos da economía verteron ríos de tinta intentando atopar unha explicación coherente ás fluctuaciones permanentes da produción dun país.A continuación, resumiremos as explicacións económicas dadas para entender os ciclos económicos e intentaremos ver se a situación provocada pola pandemia permítenos albiscar algunha característica do novo ciclo, o que estamos a vivir na actualidade.

Como non pode ser doutro modo, a variación continua dos bens e servizos finais producidos nun país é consecuencia das alteracións entre a demanda e a oferta. Pero por que se producen estas alteracións? Alteracións de oferta. Son consecuencia de variacións na capacidade produtiva dun país. O xeito máis doado de entendelas é pensar nunha economía feudal cuxa produción era, na súa maioría, agrícola. Cando o clima era benigno, e xa que logo as colleitas abundantes, producíase un incremento da produción e unha caída dos prezos. O contrario ocorría coas malas colleitas. A crise do petróleo dos 70 é outro exemplo que afectou a toda a estrutura produtiva das economías occidentais e produciu unha alteración da oferta, reducindo a capacidade produtiva dos países e incrementando os prezos. Nos últimos anos habemos asistido a outra alteración como consecuencia da tecnoloxía, pero esta vez en sentido contrario, incrementando a capacidade produtiva e reducindo os prezos. Estas alteracións, cando son de gran magnitude e en sentido contractivo (crise do petróleo), denomínanllas shocks de oferta (booms cando son en sentido contrario). É difícil para os Estados loitar contra estes shocks, dado que ao final implican un reaxuste das economías ao ter estas menos capacidade produtiva, dado que a estrutura económica cambiou e, xa que logo, necesítase tempo para que o reaxuste finalice.

 Alteracións de demanda. Son consecuencia de variacións significativas da demanda agregada dun país, é dicir, do consumo e o investimento. O medo e a irracionalidad poden actuar desembocando nunha caída de ambas as variables. O que John Maynard Keynes definía como «animal spirits». O oposto tamén pode ocorrer cando se dan as condicións adecuadas. A loita contra estas alteracións, a través de políticas monetarias e fiscais, é dicir, co sector público tomando a vez do consumidor/investidor con idea de arrefriar ou impulsar a economía dun país, son bastante habituais e están moi contrastadas. Xa que logo, é máis doado loitar contra as alteracións de demanda que contra as de oferta. Cando as alteracións da demanda son contractivas e de gran magnitude denomínallas shocks de demanda (tamén booms cando son en sentido contrario).

 Nalgunhas ocasións, estas fluctuaciones de demanda e/ou de oferta se amplifican como consecuencia do comportamento do ser humano.Todo o comentado ata agora é o que provoca as alteracións nos crecementos do PIB de xeito recorrente, os chamados ciclos económicos. Cando se producen os shocks, as alteracións son moi importantes e, xa que logo, atopámonos ante unha recesión. A crise máis duradeira prodúcense cando conviven ambos os shocks. É habitual que se inicien cun só shock e que este acaba trasladándose ao outro extremo. Por iso, a crise financeira, como a que se produciu no ano 2008, producen efectos perniciosos de longo prazo, xa que ao final acaban producindo shocks de oferta e demanda conxuntos, e o proceso de axuste dilátase máis no tempo, dado que as políticas de demanda agregada atópanse máis limitadas. Coa pandemia hase autoinducido un gran shock de demanda (confinamentos que conxelaron» a economía) e acompañouse dunhas políticas monetarias e fiscais dunha expansión sen precedentes para intentar paliar o shock e que non se estendese a un shock de oferta, aínda que en parte si se produciu leste contaxio dado que se alteraron as cadeas de produción, polo menos temporalmente, e houbo unha destrución parcial do tecido produtivo máis pequeno e, polo tanto, vulnerable. Todo iso xerou algunha dúbida acerca de se estes shocks terán unha duración maior do agardado.

A visión de consenso actual no mercado é que o shock de oferta será temporal e que, unha vez o virus e as súas variantes perdan forza, a capacidade produtiva recuperarase, restituirase o emprego perdido, corrixiranse as políticas monetarias e fiscais sen precedentes, e os prezos, hoxe moi elevados como consecuencia destas medidas e as disrupciones de oferta, volverán aos seus estándares recentes, con obxectivos de crecemento na contorna do 2 % anual. Con todo, hai outras visións máis «apocalípticas», como as de Nouriel Roubini, que merece a pena valorar. Roubini é un destacado economista, profesor de Economía da Universidade de Nova York, que saltou á fama tras acertar na súa vaticinio acerca das consecuencias globais da crise das hipotecas subprime. Inicialmente alcumóuselle «Dr. Doom» (doutor catástrofe) por considerarse excesivamente pesimistas as súas predicións, pero, por desgraza, naquel momento o seu grao de acerto foi pleno.

A visión de Roubini está nas antípodas da actual de mercado. Considera que é bastante probable que os shocks de oferta non sexan temporais e poidan persistir. Contempla que a pandemia vai xerar un proceso de desglobalización e un crecente proteccionismo, repatriando cadeas de subministración foráneas e buscando unha menor dependencia do exterior, sobre todo no que concierne a produtos crave. Todo iso, combinado co envellecemento da poboación en economías desenvolvidas e nalgúns mercados emerxentes medulares, pode desembocar, con alta probabilidade, nun menor crecemento potencial das economías. Considera, ademais, que os bancos centrais e os gobernos non van telo doado para dar marcha atrás ás súas políticas, ou polo menos continuarán sendo moi laxas, o que pode implicar unha espiral alcista dos prezos e os salarios. O resultado, se as predicións fosen acertadas, sería o dun proceso de estanflación na economía. Menor crecemento e maior inflación… unha mala parella de baile.

Creemos que, neste momento, coas cifras contemporáneas, la visión que manexa o mercado é a que consideramos máis probable e, xa que logo, a tese contraria é menos factible. Non debemos esquecer que, a pesar de que se destruíu parte do tecido produtivo máis pequeno, tamén se ha amplificado a venda dixital, desenvolvendo novas canles e empresas que amortecen o efecto devandito.

Ademais, e máis importante se cabe, o crecemento potencial das principais economías mundiais e, por conseguinte, a oferta, poderían verse elevados ao longo dos próximos anos a través de dous dos seus tres variables explicativas: primeiro, o investimento en capital, grazas aos xenerosos plans de estímulo fiscal despregados, con marcado foco en infraestruturas; e segundo, a produtividade, cuxo crecemento adoita acelerarse substancialmente unha vez atravesado o limiar de adaptación de saltos tecnolóxicos históricos, como no que nos achamos inmersos na actualidade a través da intelixencia artificial e a robótica.

Devandito o anterior, será importante, durante o próximo ano, facer un seguimento máis exhaustivo que nunca dos datos económicos que vaian saíndo con idea de confirmar a restauración do tecido produtivo para ter unha idea definitiva acerca da posible duración que terá o shock de oferta. En conclusión, neste momento, non prevemos un escenario de estanflación na economía global.

Pedro Mas Ciordia Santander Private Banking Xestión, S.G.I.I.C. DIRECTOR XERAL