Aínda que mellorou en mercado de traballo e capital humano, empeorou en contorna institucional e eficiencia empresarial
18 jul 2021 . Actualizado ás 05:00 h.A competitividade é un dos parámetros que serven tanto para diagnosticar como para comparar diferentes economías. Non é o referente preferido do Premio Nobel, Paul Krugman, pois este adoita afirmar que o relevante é a produtividade. Pero, a competitividade pon de manifesto unha relación positiva co crecemento económico a longo prazo. Así, un país pode considerarse competitivo cando logra utilizar os seus recursos e competencias de maneira que, ademais de aumentar a produción das súas empresas, mellora a calidade de vida dos seus habitantes. Ou sexa, a competitividade é a capacidade dun determinado país, rexión ou cidade de xerar maiores taxas de crecemento e emprego de xeito sostido. Neste sentido, a competitividade dun país está determinada e limitada por unha diversidade de factores, xa sexan procedentes das empresas, da súa estrutura ou sistémicos. Baixo este enfoque dinámico, as vantaxes competitivas dun país nacen da relevancia que posúen as distintas variables significativas.
Distintas institucións elaboran regularmente índices que permiten desvelar as posicións que ocupan os diferentes países no tocante á competitividade. Por exemplo, o Institute Management of Development (IMD) elabora periodicamente un ránking de competitividade mundial, denominado World Competitiveness Report; e, no último, o correspondente a 2020, obsérvase que España é un dos países que máis sufriu o impacto da pandemia, ao perder posicións no que incumbe á competencia internacional. Descende do posto 36 ao 39 do mundo, en contraste coa evolución positiva doutras economías occidentais, como Alemaña, Francia ou Italia.
Non cabe dúbida que a pandemia fixo sufrir a todas as economías. Consecuencia diso, a maior parte dos países e as súas economías cultivaron, nos últimos trimestres, unha perda de competitividade en razón das súas exposicións á crise e do seu baixo nivel de resiliencia. Doutra parte, a pandemia serviu para avaliar os impactos e repercusións, por unha banda; e para medir as cocientes de accountability (rendición de contas) que desenvolveron certos países en referencia á xestión da crise, en segundo lugar.
Impacto da pandemia
Na mesma liña que o IMD, o Consello Xeral de Economistas, tamén publica, anualmente, o Informe da Competitividade Rexional de España. Este ano, centrouse na incidencia do covid nas autonomías. No estudo sublíñase que as comunidades, «para facer fronte á recesión, necesitaron dun conxunto de accións de curto prazo para conter a destrución do tecido produtivo e emprego, así como a posta en funcionamento de medidas dirixidas a recuperar a perda dos niveis de benestar social».
O índice de competitividade elaborado polos economistas españois obtense a partir de 53 variables, que se agrupan en 7 eixos competitivos: contorna económica; mercado de traballo; capital humano; contorna institucional; infraestruturas básicas; eficiencia empresarial e innovación. Cada un dos devanditos eixos componse de distintas variables e índices, co que se poden efectuar valoracións comparativas e remarcar as vantaxes competitivas de cada territorio.
Os resultados do informe do Colexio de Economistas respecto de Galicia sinalan catro notas moi singulares. A primeira é que Galicia se afasta do «triángulo competitivo español», constituído por Madrid, Navarra e País Vasco. A segunda, é que Galicia se sitúa nun grupo de comunidades catalogadas de competitividade relativa media-baixa; ou sexa, nun terceiro nivel, por baixo da media nacional, ocupando o posto oitavo entre as dezasete. A terceira, é que Galicia, nos últimos exercicios, non escala posicións; é dicir, mantense no mesmo lugar do ránking, ou sexa, inamovible. E, a cuarta, que esta autonomía se encasilla no que podemos denominar no club de «as comunidades de leve dinamismo», o que significa que mellora, pero non experimenta converxencia coas rexións máis dinámicas.
Análise detallada
Escudriñando os datos de Galicia, atendendo aos eixos competitivos, teriamos que Galicia está mellor no primeiro eixo (contorna económica) e no cuarto (contorna institucional); e, con todo, logra peores posicións no quinto (infraestruturas) e sexto (eficiencia empresarial). Esas variables son, pois, as referencias a corrixir e sobre as que debemos actuar senón queremos empeorar as nosas vantaxes competitivas relevantes e sufrir un derrubamento no ránking.
Se seguimos profundando na análise, achegamos máis trazos distintivos. Galicia posúe un comportamento dispar, expresado da seguinte forma: nos últimos anos melloramos no mercado de traballo e no capital humano; e empeoramos, con todo, no referente á contorna institucional e na eficiencia empresarial; cuxos indicadores caen e descenden de xeito relevante no ano 2020. Por outra banda, as variables que máis contribúen á mellora do índice de competitividade están relacionadas coa mellora da taxa de paro e do paro de longa duración; co abandono temperán do sistema educativo; coas poboacións con problemas de contaminación; coa investigación; e coas empresas con medidas sociais. E, en cambio, as variables máis negativas e que inciden en perdas do índice de competitividade rexional son as que fan referencia ao déficit, aos delitos, á produtividade, aos custos laborais unitarios e aos rexistros de patentes.
Con estes datos, as cifras galegas continúan sinalando que aínda estamos moi por baixo das medias nacionais e europeos tanto no que fai referencia ao PIB per capita como na produtividade por persoa ocupada. En suma, os diagnósticos sobre a nosa realidade económica debuxan de forma reiterada varios pescozos de botella, certos estrangulamientos e evidentes desaxustes. Agora, ábrensenos novas oportunidades, a través dos fondos europeos, podendo ser un auténtico revulsivo de cara a reverter as nosas desvantaxes competitivas. É unha boa oportunidade para corrixir.
Fernando González Laxe é catedrático de Economía.