Vacinas e nova desorde

MERCADOS

ATHIT PERAWONGMETHA

28 feb 2021 . Actualizado ás 05:00 h.

O ano da pandemia foi tamén o momento en que se fixo evidente que a orde internacional das últimas décadas está seriamente posto en cuestión. Comezou a desglobalización? Pois si e non. En artigos anteriores xa explicamos que nalgúns aspectos importantes da mundialización dos fluxos económicos -sobre todo, os financeiros- apenas se pode percibir un retroceso. Pero si noutros: os fluxos comerciais e as cadeas de valor, por exemplo, ven sometidos a crecentes limitacións, derivadas dos cada vez máis visibles reflexos nacionalistas (presentes, sen dúbida, no America First trumpiano», pero tamén, non nos enganemos, no novo Buy American, que intenta popularizar o goberno de Biden). E logo está a crecente loita pola hexemonía tecnolóxica, que ás veces cobra formas de guerra económica aberta; por exemplo, cando por orde executiva de Trump, varias compañas chinesas de telecomunicacións (China Mobile, China Telecom e China Unicom) foron expulsadas de Wall Street, o pasado mes de novembro. Se hai algo máis oposto á globalización é o peche de mercados.

Co novo ano as cousas non parecen ter mellorado. Ao contrario, as relacións internacionais teñen agora mesmo algo de lei da selva, observable sobre todo no importante episodio da distribución das vacinas, crucial desde o punto de vista sanitario pero tamén para as posibilidades e ritmos da recuperación económica. Aínda que non dun modo tan cru, reproducíronse as prácticas egoístas e restritivas do comezo da pandemia (entón referidas a máscaras ou respiradores). A cuestión máis crítica céntrase nos países en desenvolvemento, pois os máis avanzados máis ou menos vanllas arranxando (aínda que é evidente que, por exemplo, entre a UE e o Reino Unido todo isto vai deixar algunhas feridas adicionais).

Pero no mundo en desenvolvemento o problema é máis profundo: dado que as vacinas máis probadas en Occidente apenas chegan alí, e tendo tamén en conta que a iniciativa da OMS para a distribución universal de 6.000 millóns de doses COVAX vai moi atrasada, non é raro que numerosos gobernos de todo o mundo teñan chamado ás portas de quen si se mostra disposto a atenderlles. É dicir, a China e Rusia. Non sería raro que, dentro duns anos, falemos daquel momento en que -diplomacia das vacinas mediante púxose a semente dunha nova orde global.

A reflexión de fondo sobre todo isto parte dun feito que ten moito de paradoxal: as tendencias á cooperación internacional retrocederon xusto cando máis o necesitabamos. Porque agora se fixo claro para todos que a seguridade sanitaria é un ben público global de primeira magnitude e que sen elementos de coordinación é imposible garantila. Dun modo máis concreto, tamén observamos que para a fabricación das vacinas son necesarias complexas cadeas de valor repartidas por xeografías diversas. Pero, tal e como antes diciamos, esas cadeas ven agora sometidas a presións que pretenden restrinxilas. E non só precisamos da cooperación á máis ampla escala no ámbito da saúde pública. Tamén noutros que a partir desta conxuntura crítica convertéronse en prioridades absolutas, como a loita contra o cambio climático. Calquera empeño nacionalista nese campo será como intentar pór portas ao campo aberto. Porque nin os virus nin o medio ambiente entenden de fronteiras.

Xosé Carlos Arias é catedrático da Universidade de Vigo.