As pontes comerciais afúndense baixo o peso do proteccionismo
As novas barreiras arancelarias e restricións de acceso xeran perdas de 35.100 millóns ás empresas europeas nun contexto marcado polo covid e no que as economías se replegarán máis sobre si mesmas
Os muros, tamén os comerciais, ábrense paso no mundo. A pandemia do covid-19 puxo a guinda a un proceso de repregamento autárquico nunca visto desde que se expandiu a globalización. «Non só se incrementou o proteccionismo senón que está a botar raíces nas nosas relacións con moitos socios», admite a Comisión Europea no seu último informe de vixilancia no que detectou 438 barreiras activas ao comercio. Son 43 máis que as rexistradas no transcurso do ano 2018, cando a UE anotou outras 45.
As autoridades levan a conta concienzudamente: «Esta nova realidade pode ter efectos profundos nos nosos fluxos comerciais», recoñece Bruxelas. Moitas das pontes que se tenderon desde os 90 están a afundirse baixo o peso do proteccionismo. Canto lle custa ás empresas europeas este xogo do gato e o rato? Os cálculos do Executivo comunitario, moi conservadores, apuntan aos 35.100 millóns de euros só en exportacións. E isto non fará máis que aumentar na próxima década, segundo anticipa o presidente de Eurasia Group, Ian Bremmer, quen sostén que unha das consecuencias deste atrincheramiento de bandeira é o «inevitable crecemento do nacionalismo e das políticas do A miña nación primeiro, que empurrarán a localizar empresas onde poidan favorecer ás cadeas de subministración nacionais e rexionais», precisa. A Comisión comparte esa visión: «É un feito, a tendencia é negativa a longo prazo».
Pero, quen son os responsables deste fenómeno de involución? Non fai falta un redobre de tambores para apuntar na dirección correcta: China . O xigante asiático, «rival sistémico» é o país que máis dano económico está a perpetrar coas súas cambadelas ás empresas europeas. Nada menos que 15.630 millóns de euros coas súas restricións de acceso a contratacións públicas, servizos ou investimentos, tamén por lacompetencia desleal que leva despregando desde que entrou, pardójicamente, na Organización Mundial do Comercio (OMC). Lonxe de confluír coa folla de ruta de apertura a outros mercados internacionais, Pequín utilizou a carta da OMC para penetrar nas economías occidentais sen máis condicionante que asinar un prego de reformas que nunca levou a cabo. Papel mollado. O resultado? O tecido industrial europeo, gangrenado e deslocalizado, é incapaz de dixerir a sobrecapacidad asiática nos mercados e os anhelados xigantes europeos non acaban de despegar. «As políticas industriais proactivas dirixidas polo Estado, como as Made in China 2025, teñen como obxectivo crear campións domésticos, axudándolles a converterse en líderes globais en sectores de alta tecnoloxía estratéxicos. China garda os seus mercados domésticos para os seus propios campións, protexéndoos da competencia», recoñece a Comisión, que no mes de xuño mostrouse disposta a dar un xiro de 180 graos na súa relación comercial con Pequín.
A política de portas abertas da UE non se viu correspondida polos seus socios e rivais. Por primeira vez as barreiras en fronteira (229) que se atopan as empresas europeas ao intentar entrar en mercados estranxeiros superan as barreiras despois de fronteira (188): «Isto é un sinal de que os socios están restaurando un abano máis amplo de barreiras para lograr os seus obxectivos proteccionistas», sinalan os expertos no informe. A pesar das cambadelas, o comercio internacional seguiu á alza o ano pasado. Iso si, as compañas tiveron que sortear aranceis, imposicións de cotas, procedementos administrativos e licenzas de importación, taxas abusivas, obstáculos técnicos e restricións de acceso á contratación pública. Non só á hora de chamar a porta do xigante asiático. O segundo na lista negra da UE é Rusia (31 barreiras). Séguenlle Indonesia (25), Estados Unidos (24), India (23) e Turquía (23). Este último leva anos beneficiándose dos fondos europeos de preadhesión.
Que sectores víronse máis afectados? O maior número de novas barreiras impactaron na agricultura e a pesca (16), seguidos das telecomunicacións (3), o sector da automoción (3), produtos farmacéuticos (3) e industria da madeira e celulosa (2). Produtos minerais, aceiro, aluminio, téxtiles, cerámica, cristal, cosmética, viños ou a construción naval tamén se anotaron unha nova barreira comercial. Agora ben, en termos monetarios, os sectores industriais suman o 85 % dos fluxos comerciais afectados. O custo das barreiras ás telecomunicacións acada os 15.000 millóns de euros, á automoción uns 5.700 millóns e á electrónica uns 2.600 millóns. Todos son sectores vinculados á soberanía tecnolóxica estratéxica da UE. Esas novas restricións comerciais afectaron a dous terzos das exportacións europeas. «É unha ameaza obxectiva, non só para a competitividade das empresas europeas, tamén para a posición da UE como líder tecnolóxico global», alerta a Comisión.
Ofensiva de trump
Hai outra fronte aberta que preocupa á UE e a quen defenden o libre comercio: a política de cowboy de Donald Trump. Coa súa cruzada arancelaria non só foi incapaz de forzar o xiro de China cara a unha economía de libre mercado senón que introduciu novas distorsiones para rabuñar algúns privilexios para os seus produtores. Estados Unidos non só se desmarcou das normas da OMC senón que dirixiu as súas balas en todas direccións, de forma indiscriminada, acadando tamén á UE. Os aranceis ao aluminio (10 %) e ao aceiro (25 %) de xuño do 2018 seguen vixentes e o pasado mes de xaneiro estendéronse a produtos derivados. Tamén seguen en pé os impostos á importación de oliva española desde o 1 de agosto dese mesmo ano. Agora ameaza con novas taxas de ata o 100 % como represalia ás axudas públicas ao conglomerado europeo Airbus, polo que impuxo aranceis sobre certos produtos por 6.658 millóns de euros. Aínda que a súa tentativa de ataque á automoción quedou hibernando desde o pasado novembro, outras asoman no horizonte. Por agora os aranceis entre os dous socios transatlánticos seguen sendo baixos (3 % de media), pero a preocupación da UE ha ir en aumento por algunhas manobras que auguran anos duros para o comercio. No punto de mira do negociador do TTIP para a UE, Ignacio García-Bercero, está o tribunal de disputas da OMC. Non se puido renovar polo bloqueo estadounidense. Iso obrigou a aprazar decisións. En plena crise do organismo, paladín do comercio multilateral, o español suxire establecer novas regras sobre subsidios industriais e unha «neutralidade competitiva» para garantir mesmas regras de xogo entre as empresas, evitando favoritismos nacionais.
Trump está lonxe de querer implicarse na súa reforma. Un problema para os europeos. «Os retos crecentes para abordar as barreiras industriais e de servizos expándense por moitas rexións cun efecto contaxio. Isto esixe que a UE adopte un novo enfoque para defender os seus intereses nun mundo cada vez máis polarizado e nunha contorna comercial incerta», alerta Bruxelas. Toca replegarse.
