O desafío ao que se enfronta o país é enorme se se ten en conta que no ano 2017 a produtividade da súa economía presentaba un diferencial de 21 puntos con Estados Unidos, de 20 con Alemaña e de 13 con Francia
05 jul 2020 . Actualizado ás 05:00 h.Existe un amplo consenso sobre o gran efecto que terá a pandemia no Produto Interior Bruto español, con prognósticos que o sitúan entre o 8% e o 15% e deixando a España, xa que logo, cunha das recesións máis pronunciadas de todos os países industrializados.
A curto prazo, o acceso ao financiamento do MEDE, o fondo europeo de recuperación ou as políticas do BCE teñen como obxectivo que se destrúa o menor tecido produtivo posible. Para o medio e longo prazo, con todo, a reflexión debe abrir novos debates, e sen dúbida un dos principais, tendo en conta que pronto nos atoparemos cun déficit público en torno ao 11% do PIB e unha débeda pública que pode roldar o 120% do PIB, será o reequilibrio e estabilización das contas públicas.
Unha comparativa entre Alemaña e España pode resultar aleccionadora. Tras a crise financeira de 2008, a economía alemá puxo en marcha políticas que reduciron a súa débeda pública no ano 2019 ata o 59.8% do PIB. En contraste, a economía española non só aumentou dita débeda ao longo da anterior crise, senón que unha vez superada mantívoa estable en torno ao 99% do PIB. Son 40 puntos de diferenza relacionados prioritariamente con tres factores: o crecemento económico, os tipos de interese reais e o chamado superávit/déficit primario, é dicir, a diferenza entre ingresos e gastos do sector público unha vez descóntase o pagamento de intereses da débeda pasada.
Fagamos unha análise sinxelo. Partindo de que a débeda pública española no ano 2019 era do 95,5% do PIB, supondo que os tipos de interese reais eran do -1% (bono alemán a 10 anos), cunha prima de risco de 100 puntos básicos e un crecemento potencial da economía española do 2,2%, a débeda sería sostible a longo prazo con déficits primarios do 2%. Convén lembrar por iso que, tras a crise do covid-19, agora mesmo estamos a falar dun déficit público do 11% do PIB e unha débeda pública do 120%. Podemos imaxinarnos como ten que ser o plan de estabilización das contas públicas ao longo dos próximos anos para que dita débeda sexa sostible.
Nesta sinxela análise asumiuse, ademais, que o crecemento da economía española a longo prazo sería do 2.2%, pero isto é en realidade un obxectivo difícil de cumprir se non se realizan profundas reformas estruturais que estimulen a Produtividade Total dos Factores (PTF): todo aquilo que inflúe no crecemento que non ten que ver co capital físico nin o traballo (calidade institucional, emprendimiento, xeración de novas ideas, capital humano, políticas de I+D+i, etc...).
O reto que temos diante acada a súa dimensión xusta se temos en conta que no ano 2017 a produtividade da economía española presentaba unha diferenza de 21 puntos coa de EE.UU., 20 puntos con Alemaña, 13 puntos con Francia, 15 puntos coa Unión Europea e 12 puntos coa eurozona.
Resumindo: o panorama que nos agarda ao longo dos próximos anos ofrece dous retos importantes: a curto prazo teremos que pór en marcha un plan de axuste que actúe directamente sobre o déficit primario. Isto implicará por unha banda incrementar os ingresos fiscais en termos de PIB (estamos 7 puntos por baixo dos países da nosa contorna) e, por outra, reducir gastos que non afecten o crecemento de medio e longo prazo para xerar un clima de confianza ante os investidores internacionais (e, xa que logo, para impedir tensións nas primas de risco da nosa débeda pública). No longo prazo, a prioridade é contrarrestar o peso da débeda. Para iso haberá que actuar sobre aquelas variables que inflúen directamente na Produtividade Total dos Factores e, consecuentemente, no crecemento económico.
Isto é no que deberiamos estar a pensar cando se fala de «cambio de modelo produtivo» un desiderátum constante no debate político-económico español que hoxe deixou de ser unha opción, para que na crise vindeira, que sin duda as haberá, non nos volva a pillar outra vez co paso cambiado.
José María Martín Moreno Profesor de Economía ECOBAS/UVigo