«Nein, nein, nein»

MERCADOS

HENNING SCHACHT / POOL

05 abr 2020 . Actualizado ás 05:00 h.

Hai uns anos, no peor da crise de débeda soberana, unha palabra repetida retumbaba en todos os foros europeos onde había que tomar decisións importantes, ante a ameaza de que todo o edificio da integración económica e monetaria viñese abaixo: «Nein, nein, nein» (non, non e non).

Quen máis a repetía ante calquera proposta de saída mancomunada do escenario do pánico financeiro era a chanceler alemá, quen, aínda que noutros momentos e outros ámbitos da súa xestión fíxose acredora dun aprecio bastante xeral, por entón foi a cara máis visible da insolidariedade dos países do norte de Europa ante uns gravísimos problemas que se manifestaban sobre todo no sur.

Daquel drama saímos unicamente pola decidida e moi heterodoxa acción do BCE (ao que a parte alemá intentou bloquear por todos os medios, incluso recorrendo ao Tribunal Constitucional do seu país). Logo viñeron anos máis tranquilos, nos que algúns líderes, como Emmanuel Macron, intentaron aproveitar o contexto de relativa recuperación para propor reformas na UEM que evitasen que se volvesen vivir momentos de total incerteza se retornaba a recesión.

Esas propostas ían na liña de completar a unión monetaria con elementos que foron esquecidos no momento da súa constitución: completar a unión bancaria, estender o ámbito dunha política fiscal común e levar ao plano europeo algunhas instancias e mecanismos que funcionan a escala de cada país. Destacaba aí a idea dos eurobonos, entendida non como unha asunción de todas as débedas nacionais por parte do club do euro senón, dun modo moito máis moderado, só unha parte ben especificada delas. Aquí as respostas foron menos contundentes, pero o resultado foi o mesmo: apenas nos movemos do statu quo inicial.

E hai que dicir que moitas daquelas propostas eran apoiadas por algunhas das principais instancias de poder europeo, como os presidentes do Parlamento e a Comisión. Pero nin aínda así se conseguiu vencer a negativa da nova liga hanseática.

E así chegamos á actual situación de colapso, na que se hai algo claro é que se cada país europeo actúa só ante o gran golpe económico que vén, todos e cada un sairá moi prexudicado. Porque os países do sur teñen sobre todo un gran problema de exceso de débeda, e agora ese punto é crítico, pois os grandes programas de acción pública que se deben pór en marcha teñen un enorme potencial de desordenar as contas públicas. Pero os países do norte encaran o seu propio e difícil desafío: as súas economías dependen absolutamente da exportación, sobre todo ao resto de Europa (no caso de Holanda máis do 40 % do seu PIB), polo que están moi expostas aos efectos dun shock externo. E con todo, as respostas que oímos ata agora por parte dese grupo de países van na dirección de negar calquera mecanismo de mutualización de débedas (como os xa famosos coronabonos, dirixidos a financiar en común os programas extraordinarios que agora entren en vigor) e limitar os programas conxuntos de estímulo.

Con todo, polo xa exposto, aos países do sur quédanlles importantes bazas negociadoras. Se a idea de emitir coronobonos non avanza, quedan outras dúas alternativas: utilizar masivamente o MEDE, eliminando os seus mecanismos de condicionalidad, que tan pernicioso efecto tiveron durante a crise financeira; ou deixalo todo en mans do BCE, que entón debese abrir a barra libre de compra de bonos de todos os Estados membros. E se ningunha desas fórmulas fose aceptada?

E se persistise o «nein, nein, nein»? Entón habería que ir pensando que unha desintegración da eurozona pode ser máis que pura retórica.