Unha recesión adiantada

Julio G. Sequeiros CATEDRÁTICO DE ESTRUTURA ECONÓMICA DA UDC

MERCADOS

Enric Fontcuberta

A crise do coronavirus vai pór a proba a fortaleza da economía española. Poucos dubidan xa de que os resultados dos dous próximos trimestres serán negativos á vista de que a paralización da actividade é case total. A dúbida principal é a canto se elevará a sangría. O país, tanto as súas empresas como as familias, necesita un paquete de medidas ambicioso para non saír demasiado malparado dun tsunami máis parecido ao que desatou a caída das Torres Xemelgas no 2001 que ao do ano 2008

22 mares 2020 . Actualizado ás 05:11 h.

A situación actual lévanos directamente a unha recesión no primeiro trimestre deste ano e, moi probablemente, no segundo tamén. Para facernos unha idea, cando o Instituto Nacional de Estatística (INE) e o Banco de España calculan o PIB dun trimestre para a Contabilidade Nacional Trimestral teñen en conta o número de festivos, fins de semana, se coincide a Semana Santa, ou se ese trimestre inclúe o mes de agosto. Eliminan os denominados efectos estacionais e de calendario. Non hai dous trimestres iguais. No que se refire ás fins de semana, tense en conta que a maioría das fábricas están pechadas pero que unha parte importante do sector servizos está a producir a máximos: lecer, restauración, hostalería, desprazamentos...

O escenario actual non ten precedentes. Non estamos nunha longa ponte ou nunha fin de semana interminable. O que nos está pasando desborda os efectos estacionais e de calendario. Unha parte importante dos españois está, simplemente, en casa. No plano económico, desactivados. Sen producir e sen consumir. No primeiro trimestre do ano pasado, o PIB español ascendeu a 306.678 millóns de euros e a 310.381 millóns no segundo. A Semana Santa, tanto o ano pasado como en leste, coinciden no segundo trimestre, concretamente en abril. No exercicio en curso non imos acadar aquelas cifras. De ningún xeito. Neste sentido, sería pertinente preguntarse a canto ascenderá a produción neste trimestre e no que vén (ata xullo, ata o verán, supoñamos). Aquí é onde está a pregunta fundamental: dous terzos? Tres cuartos? Non temos resposta a esta pregunta. O que si podemos supor é que a caída na produción vai ser espectacular. Seguramente máis no segundo trimestre que no actual.

Se isto vai ser así, afectará frontalmente á viabilidade mesma de moitas empresas e de numerosos postos de traballo. O que nos confirmou a crise do 2008 é que os problemas empezan sendo de liquidez e, no peor dos casos, acaban derivando en problemas de solvencia. As dificultades de liquidez impiden ás empresas -e aos fogares- facer fronte ás súas débedas en tempo e forma, xerando cadeas de falta de pagamentos que se desenvolven polo sistema económico á velocidade coa que caen as fichas dun dominou. Máis tarde, os problemas de solvencia aparecen naqueles casos cando as débedas son xa inasumibles, a empresa creba e desaparece.

Respectar as débedas

Para evitar males moi maiores, é imprescindible que tanto os fogares como as empresas sigan honrando as súas débedas. O endebedamento das empresas e das familias acadou un máximo no ano 2008 para irse suavizando desde esa data á actualidade. A débeda das empresas achégase, hoxe en día, aos 900.000 millóns de euros, despois de reducirse un 25 % desde os seus máximos. O fundamental desta débeda está contraída co sistema financeiro e bancario residente en España (un pouco máis da metade) e un terzo adicional contraída con prestamistas estranxeiros. O resto dilúese entre titulacións, préstamos fóra de balance...

A débeda dos fogares tamén se reduciu un 25 % desde os máximos do 2008. Cífrase agora en 700.000 millóns de euros, dos cales tres cuartas partes son préstamos para a adquisición de vivenda propia e apoiados por hipotecas. Do restante, hai unha débeda de 185.000 millóns de euros que os fogares teñen contraída coa banca residente como consecuencia de préstamos persoais ao consumo, adiamentos e descubertos en cartóns de crédito, etcétera.

O terceiro elemento da débeda é o menos preocupante, aínda que, paradoxalmente, é o máis voluminoso. A débeda pública ascendía en decembro do ano pasado a 1,189 billóns de euros, case o cen por cento do PIB español. Ao contrario que no caso das familias e empresas, esta débeda hase disparado de forma moi notable desde o 2008 á actualidade.

Control do risco

No que respecta á débeda pública, a tranquilidade explícase polo respaldo e a asistencia do BCE ás arcas públicas dos países da eurozona. Lagarde xa se comprometeu a non permitir oscilacións alcistas nas primas de risco dos países do euro e a Comisión Europea xa flexibilizou os criterios de contabilización do déficit público ao permitir excluír os gastos correspondentes á xestión da epidemia. Doutra banda, a actuación simultánea e coordinada dos bancos centrais baixando os tipos de interese garante toda a liquidez necesaria e unha dispoñibilidade de dólares abundante, de tal xeito que o comercio internacional se resinta o menos posible.

Atender os pagamentos e as obrigacións correspondentes a esta débeda é absolutamente fundamental. Ás empresas hai que facilitarlles liquidez para facer fronte aos seus compromisos e relaxar a lexislación laboral e tributaria para que poidan reter o maior nivel de emprego posible. Aínda que se faga de forma transitoria e con data de caducidade. Coas familias o mesmo. Aprazar o pagamento das hipotecas cando isto sexa necesario (como xa fixo Italia), e relaxar tamén as cotas dos préstamos persoais. Como se fixo na crise do 2008: facilitar liquidez para impedir a insolvencia. Aínda que a débeda pública se resinta. Sen entrar en matices que son relevantes, Italia leva anos cunha débeda pública situada no 130 % do seu PIB, mentres nós estamos nun cen por cento.

Fin do ciclo alcista

Esta crise na que xa estamos instalados é máis parecida á crise bolsista que seguiu ao atentado contra as Torres Xemelgas no 2001 que á crise do 2008 e, se se me apura, que á crise bolsista de 1987 ou, máis tarde, á crise de 1992. Esta é unha crise provocada por un suceso inesperado -e moi desafortunado- que trastornou todos os plans de todos os axentes económicos. Sabiamos que o fin deste ciclo alcista estaba preto, pero non o situabamos antes das eleccións americanas no próximo novembro. Véusenos amais como un tsunami. Arrasando.

Todos os axentes viron todos os seus plans alterados. As familias non se agardaban ter que pasar en casa as súas vacacións de Semana Santa, miles de traballadores non contaban coa carta de despedimento porque moitas empresas nin se imaxinaban que ían ter que deter a produción e, mesmo, o Goberno de España vai ter que reformar o orzamento para encaixar o incremento do gasto sanitario, aínda que sexa a expensas de demorar a expansión das súas políticas sociais.

Como en calquera crise, a guinda pona a bolsa. Caídas dun 30 % ou máis nun período moi curto de tempo afectan o respaldo financeiro de familias e empresas e minguan a solvencia dos axentes afectados. Unha reflexión final. Os que antes pensabamos que os índices de bolsa ían debuxar unha V, tocando o chan e cunha recuperación moi rápida, estamos a pensarnos unha curva en Ou, cun chan que pode demorarse un tempo… Os meus desexos de que estas horas nos sexan breves.