Se as dificultades para acadar a investidura parlamentaria supéranse, a sociedade española encarará durante os próximos anos un desafío extraordinario. Unha fórmula de Goberno, a coalición de esquerdas, inédita na nosa historia recente e que xa que logo ten moito de experimento, deberá facer fronte a retos moi distintos aos propios dunha política normal; sobre todo o territorial, no que dúas furias nacional-populistas, a do secesionismo e a de Vox, non deixarán de azuzarse (e alimentarse) mutuamente.
Aínda que non teña estado en primeira liña durante o proceso electoral, probablemente sexa no terreo da política económica onde en maior medida se xulgue a xestión do novo Goberno. Para que teña unha posibilidade de éxito a primeira condición é que a política posúa o suficiente grao de coherencia interna. Os dous partidos parten de programas diferentes nalgúns aspectos crave, como que facer fronte ao mercado de traballo: por exemplo, a proposta da mochila austríaca da ministra Calviño dificilmente terá cabida no novo esquema de medidas. En todo caso, é obrigado que a política económica sexa unitaria; de non ser así, o seu fracaso é seguro. É por iso que as dúas forzas teñen grandes incentivos para superar custe o que custe as súas diferenzas.
Supondo que efectivamente así o fagan, en pouco tempo atoparémonos cun programa que intentará combinar unha maior ambición das políticas redistributivas e ambientais coa ortodoxia macroeconómica. Esta última vén imposta, xa non por unha eventual presión de Bruxelas, que quizais sexa menor do que inicialmente cabería pensar, senón porque as marxes para lanzar políticas abertamente expansionistas son limitados: aquí o dato fundamental, que sin duda estará iluminado con luces vermellas nos despachos ministeriais, é o da débeda externa bruta, que xa superou o 171 % do PIB.
Claro que será difícil evitar que algunhas partidas de gasto descontrólense. Por exemplo, as debidas a presións territoriais (como as xa famosas axendas rexionais, expostas como condición para un acordo parlamentario). Hai dúas liñas, con todo, nas que o aumento do gasto debe ser benvido. A primeira é a dinamización do investimento público sobre todo para facer fronte aos desafíos da transformación dixital e o cambio climático. Neste punto debese haber unha complicidade coa nova Comisión Europea, que parece ter entendido que esta é unha vía estratéxica para combater as tendencias de fondo cara ao estancamento en todo o continente.
A segunda prioridade do gasto é a social. Non se esqueza que España é un dos países desenvolvidos nos que máis creceu a desigualdade e a pobreza. E lémbrese tamén que acotío oímos dicir (ao gobernador do Banco de Inglaterra ou á señora Botín, ademais de múltiples académicos) que é necesario afrontar as causas profundas da crecente deterioración democrática en todo o mundo. Pois ben, esta sería unha conxuntura propicia para intentalo no que a nós respecta.
É evidente que, atendendo á estabilidade, todo iso non poderá afrontarse sen subir os impostos. En realidade, a economía española require unha profunda reforma tributaria, pero é improbable que iso ocorra cunhas bases tan exiguas de consenso político. Máis a nivel de terra, unha alza de impostos selectiva e con ambición redistributiva resulta imprescindible na complexa ecuación da política económica que vén. Unha complexidade na que -deixamos este punto clave para o final- terá moito que ver a conxuntura internacional. Unha grave recesión comprometería moito as posibilidades de éxito deste experimento. Pero nada diso está escrito. Desafío, perigo, oportunidade? Máxima expectación.