Se se puidese aplicar un termo futbolístico ao seu caso, o seu sería o de cedido. Hai dous anos que este enxeñeiro industrial aterrou no equipo de investimentos da Axencia Internacional da Enerxía, localizada en París, procedente de Iberdrola para analizar as tendencias do sector enerxético desde unha perspectiva financeira
17 novs 2019 . Actualizado ás 05:00 h.Alberto Toril (Móstoles, 1988) fala con paixón dun sector complexo e en plena transformación polas esixencias da transición enerxética e os retos ambientais que afronta o planeta. Conversador intelixente e afable, hai uns días visitou Galicia para tomarse un breve respiro dun traballo tan intenso como fascinante. Enxeñeiro industrial de formación, Toril é un dos integrantes dun equipo de alto nivel dentro da AIE que reúne a talento procedente dalgunhas das maiores utilities do mundo. Antes de aterrar en París , traballou durante cinco anos para Iberdrola en Oriente Medio no deseño e desenvolvemento de o centro de innovación de Doha (Qatar), no que implementó melloras no ámbito da dixitalización da rede e a eficiencia enerxética.
—En que consiste o seu traballo na AIE?
—Formo parte do equipo de investimentos da AIE, trátase dun pequeno equipo situado dentro da división encargada da redacción e produción do informe World Energy Outlook, informe buque insignia da axencia e o libro sobre o sector enerxético máis vendido do mundo. Ademais deste informe, encargámonos doutra das publicacións estrela da AIE, o informe titulado World Energy Investment: nel analizamos tendencias recentes do sector enerxético desde un ángulo económico e financeiro, cuantificando por unha banda a totalidade dos investimentos de toda a cadea enerxética, desde a exploración e extracción de hidrocarburos ata a eficiencia enerxética, pasando polo gasto en plantas de xeración e redes eléctricas; así como de analizar os esquemas financeiros que vertebran o sector. Como analista económico, o meu rol dentro da AIE está enfocado en estudar estes comportamentos dentro do sector eléctrico, para despois analizar e redactar os resultados nas nosas publicacións.
—Como e cando desembarca na axencia?
—Formo parte da AIE desde hai case dous anos, a través do programa de cesións que a AIE establece normalmente con diferentes organismos públicos e empresas líderes dentro do sector enerxético e a través do cal se produce un intercambio de coñecemento. No meu caso vin cedido desde Iberdrola, empresa para a que anteriormente traballei en Oriente Medio durante cinco anos, no deseño e a creación do centro de innovación que inauguramos no 2018 en Doha, Qatar, e desde o cal realizamos traballos dentro do ámbito da innovación nos sectores das renovables, a dixitalización de rede e a eficiencia enerxética.
—A AIE calcula que en cinco anos haberá 100 millóns de fogares con paneis fotovoltaicos. É esta a explosión definitiva desta tecnoloxía?
—No último informe Renovables 2019, a AIE prevé un crecemento da xeración fotovoltaica distribuída ata os 530 gigavatios instalados no 2024 na totalidade dos sectores. Isto supón dobrar a capacidade actual de solar fotovoltaica instalada a nivel global. Un gran investimento na tecnoloxía supuxo a semente cuxos froitos veremos nos próximos anos.
—Está España aliñada con esta transformación do sistema?
—España será un dos países, da man de Alemaña , Francia, os Países Baixos e Turquía, que lideren as adicións de capacidade renovable en Europa nos próximos cinco anos. Falamos dun incremento dun terzo da actual, ata os 209 gigavatios, sendo a enerxía solar fotovoltaica a protagonista deste crecemento (con ao redor do 50 % na súa versión distribuída). Os cambios regulatorios e a nova proposta sobre o autoconsumo teñen moito que ver nestes números, e iso fixo que España ocupe nas proxeccións o segundo posto en Europa en termos de capacidade renovable instalada no 2024, excedendo a Francia.
—Por que agora? Que ocorreu para que asistamos a un bum destas características?
—Hai dous feitos fundamentais. Por unha banda, temos a tremenda redución nos custos de fabricación e produción dos sistemas, produto innegable das economías de escala tras anos de investimento e desenvolvemento da tecnoloxía; pero doutra banda tamén facilitado en gran parte debido á proliferación de políticas que favorecen e promoven a conexión á rede deste tipo de tecnoloxía en diversos mercados. Todo isto fai que os custos finais de xeración solar fotovoltaica distribuída estean por baixo da parte asociada ao consumo de enerxía nas facturas eléctricas de moitos países, converténdoa nunha alternativa atractiva.
—Este furor pola fotovoltaica espertou interese a nivel residencial, pero o seu potencial parece aínda moito maior para as empresas, É así?
—É correcto, a diferenza do que se cría tradicionalmente, a xeración fotovoltaica distribuída ten o seu maior expoñente no sector comercial e industrial. Isto é debido en gran parte a un mellor acceso a economías de escala, que permiten abaratar custos; así como a unha mellor aproximación dos perfís de consumo eléctrico destes sectores co da xeración fotovoltaica, coincidindo ambos co transcurso da xornada laboral.
—O autoconsumo e o bum da xeración distribuída suporán un reto en materia de redes. Haberá que multiplicar os investimentos para permitir que o excedente se envorque á rede?
—España conta actualmente cunha rede de transporte e distribución robusta e punteira, sendo ademais un dos primeiros países europeos en conseguir o completo despregamento de contadores intelixentes, os cales son un elemento imprescindible para posibilitar calquera das modalidades de autoconsumo fotovoltaico ás que nos referimos. Aínda que é certo que un despregamento masivo de xeradores distribuídos podería implicar a necesidade de reforzos puntuais da rede, a alta dixitalización das nosas redes de distribución posibilita hoxe en día ter todo tipo de información sobre a conxestión e unha operación proactiva, reducindo no outro lado da balanza a necesidade de novos investimentos en moitos casos.
—A eólica ha vivio unha profunda transformación tecnolóxica. Pasamos de aeroxeradores de apenas 100 quilowatts a máquinas de catro e cinco megas en terra, dez nos parques mariños. Asistiremos a unha revolución similar coa fotovoltaica?
—No último informe publicado o pasado mes de outubro sobre o futuro da eólica mariña (Offshore Wind Outlook 2019) falamos dunha redución agardada de ao redor do 60 % nos custos de xeración desta tecnoloxía no 2040. Isto como ben sinalas é debido a un desenvolvemento tecnolóxico en materia de turbinas, estruturas mariñas e melloras nos custos de financiamento. No entanto, isto mesmo xa ocorreu na industria fotovoltaica. Desde a AIE observamos unha redución de ata un 80 % nos custos de xeración desde o 2010. A revolución fotovoltaica xa está aquí.
—Serán estes dous sistemas, o eólico e o fotovoltaico, os auténticos protagonistas da transición enerxética?
—Ambas as tecnoloxías son sin duda alicerces da transición. No entanto, conseguir un parque de xeración limpo e libre de emisións non é un reto doado. Ambas as tecnoloxías producen enerxía de xeito variable, isto é, que finalmente dependemos das horas de sol e vento para a súa produción. Para conseguir obter o que chamamos seguridade de subministración, necesitamos tamén doutras tecnoloxías; moi importante no caso de España o noso potencial hidráulico, que ademais nos achega dun elemento imprescindible á hora de falar de enerxías renovables, o almacenamento enerxético de longa duración.
—Que papel vaille tocar xogar a España nesta transición? A posición en renovables é a día de hoxe destacada en Europa.
—Pola nosa situación no mundo e a excepcional xeografía coa que contamos, somos un país boiante de recursos naturais que podemos e debemos aproveitar para producir enerxía limpa. Como comentaba, España é un dos países de Europa onde se agardan maiores adicións de enerxía renovable (segundo mercado en termos de capacidade total renovable instalada nos próximos 5 anos tras Alemaña). No entanto, é importante non esquecer que este tipo de enerxías de xeración están maioritariamente reguladas por algún tipo de contrato, o que as fai moi dependentes das decisións que tomen os nosos gobernantes para garantir un desenvolvemento estable e san. A convicción debe ser clara.
—Sostén o presidente da patronal eólica que, nuns anos, é posible que en España haxa un excedente de xeración. É posible?
—Como comentaba, é necesario unha planificación regulatoria transversal para poder integrar de xeito correcto todas as tecnoloxías renovables coas que contamos no noso parque de xeración. Se isto falla, é posible que nun sistema ocorran dúas cousas: ou ben que a electricidade xerada non sexa suficiente para satisfacer a demanda dunha rexión nun momento puntual (casos como o ocorrido en Australia fai un par de anos); ou todo o contrario e que se produza o que chamamos vertedura eléctrica, que supón ter un excedente enerxético non aproveitado. Aínda que é certo que hoxe en día o noso sistema necesita dunha xeración de respaldo en ocasións puntuais de alta demanda, é necesario falar dese almacenamento enerxético que comentaba, xa sexa a través dos nosos encoros ou de tecnoloxías como as baterías, que nos permitan acumular os excedentes en momentos pico e utilizalos nestes momentos de necesidade. Ademais disto, a eficiencia enerxética e a resposta á demanda adquiren un papel importantísimo a todos os niveis, permitindo acomodar xeración e consumo na maioría das situacións.
—Ter placas solares no tellado de casa será un estándar nuns anos?
—É posible, o Código Técnico de Edificación establece desde o 2006 un mínimo de achega solar para producir auga quente sanitaria (ACS) mediante paneis solares térmicos. Incluso o documento HEI5 incorpora unha serie de indicacións para a contribución mínima de enerxía eléctrica fotovoltaica en edificios de carácter comercial e/ou industrial que cumpran uns requisitos establecidos. No outro lado do globo terráqueo, California foi o primeiro lugar no que actualmente é obrigatorio a instalación de paneis fotovoltaicos en vivendas de nova construción. De momento non podemos prever o futuro, pero sin duda o desenvolvemento tecnolóxico e a transición enerxética na que estamos inmersos póidannos levar cara a ese camiño.