Anómala nova normalidade

Xosé Carlos Arias. Catedrático de Economía da Ou de Vigo CATEDRÁTICO DE ECONOMÍA

MERCADOS

JUSTIN LANE

07 abr 2019 . Actualizado ás 05:00 h.

vén utilizando a expresión nova normalidade (The New Normal) para referirse á situación sobrevinda tras as fortes convulsións que trouxo consigo a crise financeira. A partir do 2016 comezou a difundirse a idea de que na paisaxe económica máis ou menos previsible -unha par de décadas cara adiante- habería moitos aspectos non demasiado distintos dos que estaban presentes antes do 2008. A expansión retomara o seu curso, non se producían sustos de maior consideración e as políticas máis heterodoxas do período precedente -como as monetarias- comezaban a cambiar de signo. Con todo, todo iso tiña bastante de ilusorio: como acaba de lembrar, entre outros, o FMI, o escenario da economía mundial deteriórase dun xeito visible e parece que novos sobresaltos non tardarán en chegar. Constátase tamén que unha parte desa expansión nalgúns países -como Estados Unidos- debeuse a rebaixas de impostos que non son sostibles por moito tempo. Con todo iso, vaise estendendo a aprensión ao redor do que de cara aos próximos anos agárdanos.

Pero non se trata dun cuestión conxuntural. Deixando agora de lado as posibles consecuencias da revolución tecnolóxica disruptiva, hai tres razoes de fondo, absolutamente estruturais, que fan pensar que a nova normalidade vai ser, en realidade, moi pouco normal. A primeira, fundamental, é a persistencia dunha xigantesca bomba de débeda a escala global: tras ter superado os 157 billóns de dólares a finais do ano pasado (un 217 % do PIB mundial), a débeda sitúase, non só por amais dos seus niveis do 2008, senón que marca un rexistro antes nunca visto. Seremos capaces agora de reducila de verdade, de desapalancar en profundidade ás nosas economías, cando nos anos de crise, nos que constituía unha gran prioridade, non fomos capaces de facelo? Este feito seguirá marcando durante moito tempo as tendencias económicas e as opcións de política pública.

O segundo fenómeno importante a reter é a permanencia de tipos de interese extraordinariamente baixos. «E se as taxas de interese cero chegaron para quedar?», preguntábase hai uns días un importante experto, Adair Turner, antigo presidente da axencia reguladora británica. Taxas cero ou taxas negativas: no Xapón saben moito diso, pero tamén en Alemaña (onde o rendemento dos bonos a dez anos situouse no -0,02 %) comezan a facerse ese tipo de preguntas. Turner albisca mesmo que esa situación tan anómala podería estenderse polo menos durante un cuarto de século. Non é raro que a perspectiva de cambiar a orientación das políticas monetarias estéase evaporando, de modo que agora parece que poderían manter o seu carácter excepcional durante un longo tempo.

A ausencia de inflación é o terceiro feito a tomar en consideración. A inflación mundial atópase nos seus niveis máis baixos desde 1933 (de feito, no 2015 había máis países con taxas negativas que superiores aos dous díxitos, algo que cambiou pouco desde entón), e de feito as tensións que ás veces vemos nos prezos débense máis a presións en certos custos, como o da enerxía, que ao empurre da demanda. Sen mencionar a palabra maldita ?deflación-, quedémonos con outra expresión máis moderada e ambigua: vivimos tempos de clara desinflación.

A nova normalidade vaise parecendo moito, xa que logo, ao que o economista norteamericano James Galbraith chamou «o fin da normalidade». Aos partidarios da tese de que vén un período de estancamento (o xa famoso estancamento secular) asístenlles algunhas boas razóns para perseverar nesa crenza.