Garantir a substitución xeracional é un dos retos aos que se enfronta o sector
11 oct 2019 . Actualizado ás 12:09 h.Cantos aprendices de oleiro quedaron polo camiño tras quedar prendados da mítica escena na que unha pantasma encarnada por Patrick Swayze axuda a modelar o barro a Demi Moore na lendaria película Ghost. Ou cantos, xa máis pegados á nosa idiosincrasia, terán coñecido máis de preto o oficio nunha visita escolar aos fornos de Buño ou á factoría de Sargadelos. A realidade do oficio de artesán é, con todo, bastante menos romántica, aínda que novas figuras emerxentes como a zoqueira Elena Ferro ou a cesteira Idoia Cuesta teñan renovado as ilusións do sector. «Que ninguén se engane», sentenza Ana Tenorio, fundadora de Witchneeds e último Premio de Artesanía de Galicia. «Eu creo que o sector vive un momento doce, pero hai que loitar moito para conseguir que o teu traballo se valore». Ela é unha das 332 mulleres titulares dun taller na nosa comunidade. En total hai inscritos máis de 600 talleres no Rexistro Xeral de Artesanía de Galicia, onde elas son maioría. Están á fronte do 53,5 % de obradoiros. Sobre o respaldo ao traballo artesán opina tamén Cristina Velasco, de Anaquiños de Papel: «Se cadra hai alguén que che di ‘oe, que eu tamén sei facer barquitos de papel' E eu dígolle, pois ponche a facer cincocentos dunha tacada, a ver a canto os cobrarías...».
Máis de 5.000 persoas traballan nesta actividade, que deu entrada a novos oficios como os complementos de moda ou a sombrerería, aínda que seguen sendo maioría a cerámica e cheiraría, o metal, a madeira e o téxtil. Un sector, o da artesanía, que ha ir crecendo ao longo dos últimos anos, tanto en termos económicos como a nivel social e cultural, aínda que o camiño para lograr o recoñecemento non foi doado: «Ás veces séntesche ao contraxeito. Fronte ás grandes marcas que producen de forma industrializada, e coas que hai que convivir, claro, pero non é comparable algo feito en molde industrial e sen alma por miles de persoas, que isto que facemos nós, que é un produto que se sente». Un produto que representa en torno ao 2,4 % do PIB e que se transformou segundo han ir cambiando os estilos de vida: «Antes -explica Manuel Romero, un veterano do oficio-, a actividade artesanal era un complemento dos ingresos maioritarios, que viñan do campo. Torneiros, zoqueiros, cesteiros... sacaban algo polas súas pezas, que engadían aos recursos que daba o gando ou as terras. Agora a idea é que o oficio de artesán sexa ou sustento principal». Entre a nova fornada de profesionais figuran emprendedores que deixaron a súa anterior ocupación e lanzáronse a labrarse un presente como artesáns. É o caso de Beatriz e Cristina, de Anaquiños de Papel. «Nós non herdamos o oficio». Para chegar ata onde están hoxe tiveron que percorrer un camiño pedregoso, e non sen axuda: «Os primeiros meses empezas a pagar xa cota de autónomo pero claro, sen apenas facturar. Os nosos pais poderían habernos devandito ‘dedicádevos a buscar traballo do que estudastes, que para iso vos pagamos a carreira', pero apoiáronnos en todo momento».
Mozos que incorporan novas competencias, visións e modelos de negocio, ademais de innovación no que se refire a materiais, técnicas, produtos e procesos. E que comparten espazo e tempo con veteranos como Lolo das Pontes, un tanto escéptico respecto ao futuro da profesión: « Salvo excepcións, da artesanía é moi difícil vivir hoxe en día». El conseguiuno. Entre os seus clientes figura a naronesa Noa, que fabrica mobles para o xigante Inditex. «Pódese vivir de isto», contrapón unha optimista Cristina Velasco, de Anaquiños de Papel, a firma que acaba de conseguir a bolsa Eloy Gesto concedida pola Consellería de Economía e Industria e dotada con 4.000 euros. Unha cantidade para a que xa pensaron destino: formación artística en Londres e, sobre todo, formación empresarial: «É vital ter coñecementos de planificación. Cando estás nisto dásche conta de que necesitas que alguén che diga ‘pois oe, igual se queres vivir disto, non tes que facer tal cousa senón estoutra', alguén que che indique por onde has de ir». A medio cabalo entre unha e outra visión atópase a da realista Ana Tenorio: «Eu porque hei batallado moitísimo, son moi teimosa, nunca me rendo e non me conformo co primeiro que encontro». É o que contesta á pregunta de se se pode chegar a fin de mes vivindo da artesanía. «É verdade que lle dedicas unha chea de horas, e máis se o teu taller é a túa casa, porque che levas o traballo á cama». O mesmo caso que o das irmás Velasco: «Ter traballo e fogar baixo o mesmo teito axuda a conciliar e tamén a aforrar gastos, porque non che tes que pagar outro alugueiro para un local, pero o investimento depende da magnitude do negocio», explican. O forno foi o principal desembolso para montar Witchneeds: «Aínda que o meu é pequeno. Polo demais, basicamente auga e barro, que podes facer ti mesmo aínda que o proceso é moi laborioso. Eu normalmente cómproo preparado, que xa vén co grao de humidade adecuada. Os óxidos para pintar, os esmaltes... todos os materiais os consigo en Galicia, aínda que tamén adquiro algunha cousa en Internet».
Márcaa Artesanía de Galicia, á que están adscritos todos eles, nace en 1991, constituíndo hoxe un sinal de identidade propia e unha garantía de calidade para os consumidores. Un paraugas que ampara e amplía as posibilidades de promoción dos profesionais do sector: «Eu síntome apoiada -apunta Tenorio-. Estou en contacto con moitos compañeiros do ramo e podo mover máis facilmente o meu traballo, dar a coñecelo en feiras». «Nós non poderiamos ir ata Dinamarca, por exemplo. E ábrenche esa porta a Europa», engade Cristina Velasco.
No 2018, a Xunta concedeu axudas por máis de 800.000 euros, centradas en impulsar a renovación xeracional, a mellora da comercialización, e a visualización e presenza nos mercados.
