análise ? A incidencia que o sector do viño ten na economía galega dá lugar a esta reflexión que avalía distintos parámetros da explotación vinícola na comunidade autónoma. Cifras de produción, mercados e exportación dan unha idea da dimensión que esta industria ten en Galicia e cales son as estratexias de futuro con producións especializadas.
23 jul 2018 . Actualizado ás 13:22 h.Hai uns días fun invitado polas Adegas do Salnés a pronunciar unha conferencia sobre a economía do viño en Galicia. Resultou unha magnifica experiencia poder conxugar as características predeterminadas dun forma de cultivo da terra coas percepcións sentidas polas persoas. Chamei a atención, durante a miña intervención, de que a cultura do viño en Galicia é unha auténtica carta de presentación global e integral dunha forma de vida, pois engloba connotacións diferentes segundo seleccionemos unha aposta pola innovación tecnolóxica ou nos mostremos máis atentos ás tendencias dos mercados.
Se medísemos a relevancia do viño polos datos económicos do sector ou polas magnitudes técnicas do mesmo teriamos grandes paradoxos. España é o país que maior superficie total ten dedicado ao viñedo (7,6 millóns de hectáreas, equivalente ao 13 % do mundo, por amais das cifras de Francia, China ou Australia); é o terceiro país en produción (32 millóns de hectolitros) detrás de Italia e Francia; o sétimo en consumo (10 millóns de hectolitros); e o primeiro en volume de exportación (22 millóns de hectolitros). É dicir, somos unha potencia mundial, a pesar de que o noso consumo per capita é máis baixo que o de Portugal, Francia ou Italia, por exemplo; e que o prezo do viño das nosas vendas ao exterior é moi baixo, aproximadamente catro veces inferior ao francés ou dúas veces respecto ao italiano.
Diferenzas
As diferenzas do sector do viño en España co existente en Galicia son notables. As explotacións de viñedo galegos son pequenas (dúas terceiras partes das mesmas teñen menos dunha hectárea) e as grandes, aquelas maiores de dez hectáreas, só representan o 7 %. A superficie do viñedo en Galicia está concentrada no sur e constitúe unha actividade básica en determinadas comarcas, como as do Salnés, onde o emprego, ou sexa os viticultores, son unha auténtica forza de traballo especializada.
En Galicia existen cinco denominacións de orixe (Monterrei, Rías Baixas, Ribeira Sacra, Ribeiro e Valdeorras). O conxunto da produción das devanditas denominacións de orixe supón o 50 % da produción total, o que indica que tanto a trazabilidade como o control están moi garantidas. Atendendo aos datos da campaña 2016/2017, a Denominación de Orixe Rías Baixas é a que rexistra unha maior superficie (4.021 Ha); un maior número de adegas (184); e un maior comercio total (235.178 hectolitros); sendo superada pola D.Ou. do Ribeiro no que incumbe aos viticultores (5.752 no Ribeiro, por 5.343 en Rías Baixas).
O relevante da análise económica da actividade vitícola galega podémolo resumir en tres notas. A primeira, no mantemento da superficie cultivada ao longo dos últimos dez anos, aínda que se contabilicen descensos no Ribeiro (-18 %) e en Valdeorras (-11,9 %); e aumentos en Monterrei (53 %) e en Rías Baixas (10 %). A segunda consideración fai mención á redución do número de viticultores (-14 %) e adegas (-6 %), como consecuencia dos procesos de concentración, unión e asociación, por unha banda; e pola maior tecnificación dos procesos de elaboración, polo outro. A terceira nota de interese fai referencia aos maiores niveis de comercio (aumentos totais do 89 %) e exportación da produción e vendas, ao momento que a D.Ou. de Rías Baixas exporta o 25 % das súas vendas; e o Ribeiro e Ribeira Sacra rozan, no 2017, o 10 %. Estes datos son, ao noso xuízo, valores moi positivos na medida que son tomados como tendencia consolidada ao longo da última década.
Os datos económicos guindan, con todo, unha visión parcial da actividade. Como ben me apuntaron na miña charla, a maior dificultade que entraña unha boa análise comercial é como parametrizar a calidade do viño. A xuízo dos expertos en enoloxía, no viño hai que ter paixón. Ou, dito doutro modo, o viticultor ao longo do seu proceso de elaboración cóntanos un relato. É dicir, comeza cun monólogo; e debe acabar nun diálogo. Canto maior sexa o diálogo, mellor será o viño. Por iso é polo que se poida entoar o aserto final que o viño debe ser capaz de deterche a pensar. Aquel que che esixa devandito acto, un alto para olfatear e gozar, é aquel que ao teu xuízo resulta un gran viño de calidade.
padal
Con iso, aceptamos que cada consumidor ten o seu gusto. Dado que o gusto se consegue ao longo de moitos anos, é obvio que hai moitos e diversos gustos. É preciso, así mesmo, admitir que podemos cambiar de gusto ao longo da nosa historia. Agora ben, os interrogantes continúan sendo os mesmos. De aí, tres preguntas, os viños galegos deben depender dos cambios de gusto da sociedade? Deben ser alterados por consellos dos enólogos? ou deben depender das puntuacións de Parker? Na actualidade, parece que se está consolidando unha aposta por viños de baixo alcol, escasamente concentrados, con menor cor e lixeiros no sabor. Está probado que os gustos gastronómicos se están alterando e os criterios de consumo modificáronse notablemente nos últimos catro anos. Ante devanditos cambios, a posición galega vese potenciada polas características dos nosos viños, moi acordes cos gustos actuais. Debemos, pois, aproveitar as novas tendencias e os novos sentidos do pracer e da gastronomía para dar a coñecer os nosos produtos con maior profusión.
Galicia está, en consecuencia, en condicións de defender a súa singularidade e tipificidad. É dicir, os nosos viños deberían apostar por unha produción máis xerárquica e con maior precisión na elaboración. As producións non están estandarizadas, nin os procesos de produción son xenéricos; corresponden, máis ben, a producións especializadas e a mercados dedicados. Esta aristocrática posición é a que debemos defender e potenciar. Son tamén viños abertos; isto é, poden ser elaborados seguindo modelos diferentes dentro das bases e connotacións propias; polo que poden combinar tradición e tecnoloxía avanzada. Chegado a este punto, tamén podemos proceder a defender a produción de anadas.
Finalmente, algunhas cuestións de estratexia. Se os posicionamentos das empresas baséanse en seleccionar o tipo de tecnoloxías, de mercados e as formas de competencia; non deixa de ser relevante apuntar dúas mencións especiais. Dunha parte, o prezo dos viños galegos debe estar axustado aos custos; é dicir, perder o medo a ser caro ou ser barato. E, a segunda, fai referencia aos cambios necesarios no tocante á cultura da alimentación e, en consecuencia, debemos incluír o viño na nosa forma de vida. Por iso, é de encomiar a aqueles concellos que potencian o enoturismo ou que posúen unha concellaría sobre o tema, como é Cambados.
dimensións
Un apuntamento final, á vez que defendemos unha estratexia industrial, comercial e ecolóxica, a cultura do viño debe abarcar tres novas dimensións: a defensa da contorna (aprecio polos valores tradicionais e patrimoniais do territorio, en base á utilización de materias primas da zona ou conservación da paisaxe tradicional, por exemplo); a defensa do público (é dicir, o recoñecemento e a difusión de marca-país, participando e promocionándose en certames de prestixio); e a defensa do cívico (potenciando a contribución das empresas ao benestar social, mediante a elaboración de produtos saudables e o apoio a causas humanitarias).
FERNANDO GONZÁLEZ LAXE é catedrático de Economía Aplicada Universidade da Coruña
Galicia debería apostar por unha produción máis xerárquica na elaboración dos seus caldos