Los últimos vecinos de un paraje desconocido: «Contamos os días para ver pechar a nosa aldea, aínda que é un paraíso»
O que foi unha zona de gran actividade social, agora está abandonada
uxia.carreira\
A inmensidade das frondosas e coloridas montañas do Courel empezan a despuntar de lonxe no municipio de Samos . Na estrada que acompaña ao río Lóuzara, que une as dúas zonas, sitúanse a última aldea que pertence a Samos, Parada de Lóuzara, e Cortes, a primeira de Folgoso do Courel. Apenas 4 quilómetros separan aos dous pobos, pero viven situacións opostas: Parada está abandonada e Cortes foi reformada e conta con compradores estranxeiros. É o abismo que separa a dous oasis naturais da montaña lucense máis salvaxe e que está provocando a extinción das vinte poboacións do Val de Lóuzara. Aos pés do río e baixo a sombra dunha montaña de igual aparencia que O Courel atópase este val, con varias fervenzas e unha verde contorna idílico. Os dous escenarios naturais reúnen altitude e calma. A pesar desta riqueza, apenas hai rutas de sendeirismo consolidadas nin ningún atractivo turístico que facilite a súa visibilidade. Tan só existe a ruta do poeta Fiz Vergara, cuxa casa natal está en Santalla de Abaixo. Por esta falta de servizos, os veciños que restan no val cóntanse cos dedos das mans. Mesmo aldeas enteiras xa desapareceron.
En Santalla de Abaixo tan só un matrimonio vive permanentemente. É o de Santiago Vergara, primo do poeta, e a súa muller. Este veciño rexentou unha das sete cantinas da zona, situada na casa na que reside. Agora, aos seus 81 anos, só pode cualificar a vida na aldea como «aburrida». Os seus coñecidos faleceron e non chegou ninguén novo, «acabáronse os viños e as reunións». Os menos de dez veciños restantes tan só volven a Santalla uns días. «Veñen pola mañá e marchan pola tarde, eso é como non vir». O idílico contorna non compensa a alguén que viviu a mellor época da zona: «Sería bonito se estivese habitado, é una pena velo así». A pesar de que está xubilado, Santiago ten un par de ovellas coas que traballa para pasar o tempo. El e a súa muller non van moverse de Santalla aínda que sexan os últimos que queden alí. «Contamos os días para ver morrer a nosa aldea, aínda que é un paraíso», sentenza.
A seguinte aldea en dirección ao Courel é Parada. Unha localidade que transporta 200 anos atrás, pero sen o antigo trafego. Son seis os veciños que quedan nesta localidade, que aínda conserva as casas tradicionais, aínda que practicamente todas están abandonadas. Tan só hai cota para que un dos veciños, Luis, teña unha gandería. Ao paseo diario das súas vacas únense as dúas de Irene Pena, que non reside alí porque non tería como subsistir, polo que o seu marido traballa en Sarria . Irene lembra con detalle «e moita tristeza» a función histórica de cada casa e destaca as flores na porta dun veciño que faleceu recentemente. «Parada vai desaparecer».
«Veño con máis frecuencia porque aquí non existe o virus, pero está descoñecido»
Este ano as aldeas aínda poboadas tiveron un pouco máis de movemento. O coronavirus levou a algún dos oriúndos a volver ás súas casas familiares para escapar da máscara. Mari Carmen Campo era profesora en Sarria, a pesar de que xa tiña idade para xubilarse e non o fixo por estar entretida, este setembro deu o paso para pasar máis días en Santalla de Abaixo. Alí ten a casa da súa avoa, á que acode porque «non existe o virus». Conta que Lóuzara se converteu este ano nun paraíso para os xubilados que conservan casas alí, que son os que visitan as aldeas algúns días. Aínda así, explica que se lle fai raro saír ao corredor e non ver a ninguén. «Esto está descoñecido».
Un val que foi «como un centro comercial»
O abandono do Val de Lóuzara apena especialmente aos poucos veciños restantes porque sempre fora unha zona cunha gran actividade social. A aldea da Ponte vivía integramente do comercio, non dependía de ningunha explotación. Ademais, cada mes tiña unha gran feira á que acudían os habitantes de todo o val. Actualmente non queda nin un veciño, está totalmente abandonada. En Santalla de Abaixo reuníase a xente para traballar no muíño ou na ferrería, agora tamén abandonados. Había sete cantinas, algunhas con comedores para 80 persoas que acollían grandes celebracións. «Había máis movemento aquí do que había en Sarria», opina José Luis, da cantina Aira Padrón.
A única cantina que sobrevive: «Antes vivía dos da zona, agora só dos de fóra»
José Luis Fernández naceu, viviu e creceu na cantina que a día de hoxe rexenta, a única que segue aberta. Aira Padrón é o único negocio do Val do Lóuzara, tras o último peche fai aproximadamente cinco anos. Nin sequera o propietario sabería dicir cantos anos ten o local, comprado polo seu bisavó.
Situado no alto do val e limitando co Incio, era un dos maiores puntos de encontro dos veciños da zona. «Sempre me pareceu incrible que a xente de aquí sobrevivise, porque é unha zona moi pequena e cunha orografía complicada», opina José Luis. O samonense tivo que facer unha gran reforma na cantina antiga no ano 2001 para poder continuar co negocio. Agora é un restaurante especializado en tenreira galega suprema e chuletas e tamén unha casa rural, aínda que esta parte non a está promocionando en exceso.
Conta cun bar que garda parte do espírito dunha antiga taberna e con dous comedores, un deles conformado pola cociña de leña orixinal da casa, de 80 anos de antigüidade. Todas as fins de semana, José Luis recibe unha gran cantidade de reservas de grandes grupos para comidas que alongan a sobremesa e mesmo cean. Actualmente conta con catro empregados que tan só pararon de traballar no confinamento, xa que para o seu negocio é fundamental a mobilidade.
José Luis conta que practicamente ningún veciño da zona achégase agora á taberna. «Agora só vivo da xente de fóra», explica. Especialmente de persoas provenientes da comarca de Sarria.
