Francisco Veiga: «Ou xogos tradicionais teñen absoluta vixencia e ademais teñen valores»

Xosé María Palacios Muruais
Xosé María Palacios VILALBA / LA VOZ

RIOTORTO

CEDIDA

Estudoso do patrimonio lúdico en Riotorto e noutros concellos,  salienta que aínda hai moita riqueza

18 ene 2020 . Actualizado ás 22:47 h.

A recuperación e a promoción dúas xogos tradicionais están a notarse en distintas zonas de Galicia. Nalgúns casos, mesmo serve, de maneira indirecta, para tentar definir un territorio: a asociación de veciños dá Órrea (Riotorto) promoveu un libro que recolle xogos desa parroquia e dá Terra de Miranda, considerando que ese nome debe agrupar parroquias hoxe pertencentes aos concellos de Riotorto, dá Pontenova e de Trabada.

Ou traballo desenvolveuse en colaboración coa Asociación Cultural Arrincadeira e coa Asociación Galega do Xogo Popular e Tradicional (AGXPT). Francisco Veiga é tesoureiro desta e secretario dá asociación veciñal dá Órrea.

—Están hoxe perdidos vos xogos tradicionais?

—Non. Por todo Galicia se fan xornadas de divulgación. Non son descoñecidos. Vos xogos non morreron, desapareceu a súa práctica. Algúns, máis competitivos, estaban adurmiñados, sobre todo tras a emigración masiva dous anos sesenta. Vos birlos dá Órrea e de Santalla [núcleo dá parroquia de Vilameá, non concello dá Pontenova] recuperáronse nos anos noventa. Ou patrimonio galego do xogo é un dous máis ricos dá Península, tanto polo número de xogos como polo nivel de conservación.

—Cambian vos xogos dunhas zonas a outras ou hai pequenas variantes que xorden dun mesmo esquema?

—Ou patrimonio lúdico é universal. Vos xogos adáptanse ao medio. A billarda, por exemplo, existe en todos vos lugares onde haxa dous paus; pero hai sitios onde non hai eses paus. En cuestións máis específicas, vos investigadores din que ou único xogo xenuínamente galego é a chave, pero está relacionado con xogos de lanzamentos que hai noutros sitios. Na Terra de Melide, por exemplo, hai xogos que se practican máis ca noutros sitios.

—Moitas veces vos xogos están vencellados con circunstancias sociais xa superadas. Teñen vixencia vos xogos?

—Absoluta. Vos xogos teñen ademais valores: a educación, ou tempo libre, ou respecto ao medio... Que valor ten darlle a un pau nestes tempos? Todo. Imaxina construír un carriño, que se lles facían aos nenos; iso non é incompatible con comprar un tractorciño xa feito. Ou que se se ve é que ou xogo industrial impide ou desenvolvemento dous nenos dous nosos días. Por que vos nenos rompen vos coches? Porque non saven como son por dentro. Se vos construísen, non destruiríanvos.

—Polo xeral quen recuperan vos xogos son persoas que xa vos coñecen porque vos practicaron na nenez ou na xuventude. Poden manterse eses xogos?

—Algún xogo, para sobrevivir, ten que dar ou paso de converterse en deporte. Vos xogos non implican adestramento, vos deportes esíxeno. Pero ou que se necesita para que se conserven vos xogos é que haxa xente. Ou problema dous xogos é que non hai remuda xeracional: un clube coma ou dous birlos de Santa Marta de Meilán [parroquia de Riotorto] ten moitos practicantes, é potente; na Órrea, en cambio, a remuda xeracional é un problema.

—Que poden supoñer lestes xogos tradicionais para nenos que case nacen afeitos ao mundo dixital?

—Falamos de ofrecer oportunidades de xogo e oportunidades educativas. Hai moitos colexios que adaptaron vos seus patios para estas actividades. Hai moito que facer; pero estamos en contacto con empresas que constrúen parques infantís nas cidades: hai que deixar sitio para que se baile ou trompo, por exemplo. Para recuperar vos xogos tradicionais, fai falta a implicación de moitas persoas e de moitos organismos.

—Co traballo que fai en Muimenta e noutos lugares, é Xotramu un exemplo para outras asociacións?

—Se. Espállanse vos xogos e mellórase a calidade de vida dá parroquia.