Foi unha alumna corrente e é a profe que todos deberiamos ter. Con 30 anos de oficio, María Pujalte é mestra. A galega toma a vez de Merlí cunha filosofía propia. A mentora de Pol Rubio pono polas nubes, desmonta os mundos de Disney e invita a atreverse a pensar. E confesa cal é a súa maior sorte na vida
18 ene 2020 . Actualizado ás 05:00 h.Ten madeira de xornalista, de detective, misterios máis ou menos cotiáns que non quere desvelar, un acento sempre familiar que combina naturalidade, tenrura e humor, as súas contradicións tranquilas e as súas noites de insomnio. E un premio gordo na vida, que confesará ao final. María Pujalte (A Coruña, 1966) é a nova Merlí en Sapere aude. Nova non... porque Merlí é único, e a Bolaño, tamén. Atréveche a ler.
-Pensamos que Merlí era insuperable e chegou ela, María Bolaño.
-Merlí é insuperable. Único e intransferible. ¡E María Bolaño tamén! Chamáronme, dixéronme que ía haber un spin-off de Merlí e púxenme moi contenta. Eu vira a serie e era fan. «Oe, imos facer un spin-off a partir do personaxe de Pol Rubio », dixéronme. Ofrecéronme facer unha proba para ser esta profesora tan cañera, a favorita de Pol Rubio . Fun de cabeza, e atopei unha xoia. Os guións son intelixentes e teñen unha profundidade interesante para o que é a linguaxe dunha serie de televisión. E púxenme á faena de estudar. Foi un traballo previo apaixonante, de moito estudo en casa. E foi apaixonante tamén o gozalo alí en Barcelona.
-María Bolaño conquistouche á primeira. Un flechazo?
-Si, claro. É que habitualmente non vemos personaxes así. Héctor Lozano [guionista e creador de Merlí ] escribe pegado á realidade, ao ser humano, e atrévese a contar as cousas como son.
-Como son, como as ves ti?
-Imperfectas, ás veces contraditorias, imposibles por momentos. Hai incomunicación e soidade. Gústame moito iso que ten Merlí de mostrar como somos sos, na nosa casa, e como somos ante os demais. A Bolaño ten iso...
-Ten as súas contradicións, é forte, crítica, complexa, está curtida e non é, en absoluto, sobreprotectora.
-Cos seus alumnos, non, sen dúbida. Para ela, a Universidade é a Universidade, ela unha catedrática. «E ti, alumno, un adulto, así que ¡ponche as pilas!». Na relación coa súa filla [na serie, María é a nai de Laura, unha moza con síndrome de Down interpretada por Gloria Ramos, de Campións ], a diferenza de Merlí, é unha nai que se comprometeu coa súa educación. Para min, é a gran diferenza con Merlí, un home que practicamente pasara do seu fillo, non? Esa é a clave, a Bolaño comprometeuse coa educación da súa filla. Estivo sempre aí, sempre ao pé do canón. Coas súas imperfeccións, a súa debilidade pola bebida, o que queiras, si, pero estivo aí. E dixo: «Eu vou educar á miña filla para que sexa unha persoa independente. O máis libre posible». E ese non é un camiño doado.
-Tamén na vida, o esencial ten unha parte moi importante de sacrificio e esforzo?
-Si, pero aquí non se conta dun xeito nada heroico. Cada un ten a súa loita, cada un a súa vida, estamos a intentar sacar as cousas adiante, sacámolas pero medio mal. O que facemos ben por unha banda o fallamos polo outro. En Merlí , no personaxe de Francesc [Orella], tampouco había nada de heroico. Outra cousa é que resulte atractivo ou non, que caia ben ou non, pero é moi humano. Eu coa Bolaño pelexeime moito, pensaba «pero tía, como fas isto agora?, a ver».
-Pero recoñécesche nela?
-Nalgunhas cousas si, claro que si. Todos os que estamos dispostos a aceptar que as cousas son así, que nós mesmos somos así, persoas cos seus matices, sombras e contradicións. Hai unha parte forte que é o noso personaxe, o que queremos mostrar, e defendémonos con el.
-Dicíalo nunha entrevista anterior en YES: «Todos facemos moito teatro» (na vida real).
-Si, todos facemos teatro, intentamos defender a nosa parte forte. O que non debe pasar é que ese personaxe sexa oposto a ti. A María Bolaño coñecémola nun momento malo da súa vida cando sofre a erosión dos anos e o alcoholismo. A adicción ao alcol empeza como unha bobada e cando che queres dar conta é serio. Ou che pos as pilas e cambias o chip, ou vas mal.
-«Sapere aude» aborda problemas clásicos adecuados ao mundo de hoxe. A dependencia do alcol, a visibilidade de persoas con síndrome de Down ou a realidade da Universidade; como os baixos salarios dos profesores.
-Imaxínache o gran esforzo dos profesores de Universidade, a importancia que teñen na formación, no futuro da xente. E nada máis empezar, Héctor Lozano pégache un zurriagazo dicíndoche que os profesores asociados cobran 500 euros... É importante desde onde o conta Héctor e desde onde o roda Menna Fité. É unha dirección elegante, déixache aire. Non aperta as caravillas.
-A quen consideras ti máis perigoso, a Trump ou a Disney?
-¡Aos dous! Trump paréceme un perigo, unha ameaza moi real, seria. Pero tamén estou de acordo coa Bolaño, Disney meteu na cabeza de millóns de nenos e de nenas que existe o amor ideal e que existen os príncipes azuis. E logo pasa o que pasa...
-Fan dano os contos de fadas?
-É que non che podes meter na cabeza que ese tipo de amor é algo real. Iso é non abrir os ollos á realidade, escapar da realidade mitificando o amor, a parella perfecta. E páirasche e dis: «Pero se eu non son perfecta, como vou pretender que outro o sexa?».
-A parella perfecta, a nai perfecta, o fillo perfecto, o momento perfecto, o todo perfecto está en redes sociais.
-É que constantemente necesitamos inventarnos, mostrarnos coma se todo fose precioso, e parece que consola, pero acabas por meterche nuns berenjenales... Hai unha frase moi bonita, que a min me gustaba dicir, que é: «Por moito que nos custe, temos que pensar a quen eliximos». É importante preguntarse que tipo de valores determinan o noso xeito de ser, e de vivir.
-Hai que aplicar a filosofía ao amor, hai que namorarse con principios?
-Hai que aplicar a filosofía a todo. ¡Hai que atreverse! Atreverse a pensar.
-Ti atrévesche a pensar?
-Eu... a Bolaño?
-E a Pujalte?
-Eu, bo... intento pensar. Ás veces penso moito, ás veces demasiado. Ás veces penso mal. Pensar está ben, pero tampouco se pode entrar en bucle. Está ben iso de repousar as cousas, consultalas coa almofada.
-Confías na almofada?
-Estou a aprender. A consultar coa almofada. A darme tempo a min.
-O oficio poncho difícil, conciliar o traballo coa vida diaria, a familia, os amigos, o descanso?
-Supoño que como a todo o mundo, eh... Ao final, trátase de vivir, de saber cal é a túa enerxía e cales as túas prioridades, como che relacionas cos demais. Cando estás metido nun vórtice de traballo brutal, penso: pois imaxínache a xente que ten fillos. Eu non teño fillos, e ás veces non me dá a vida. Vexo á xente que traballa todo o día, o pai, a nai, e teñen fillos, e digo: «Pero como fan?». Eu son lenta desde pequena. Eu necesito un espazo temporal.
«Morremos e parece que aínda non sabemos vivir»
-Hai cousas que só se aprenden amodo, aínda que leve o exprés.
-Pero eu son lenta porque o son. A min o estrés nunca me funciona, non me estimula. A cabeza vai a mil, iso si, e non a podes parar. É a aprendizaxe dunha vida. Creo que morremos e aínda non o aprendemos, jajaja.
-Pero é interesante. Polo camiño ímonos entretendo.
-Si, iso, ímonos entretendo...
-Que tal o tándem con Carlos Cuevas ? Hai «feeling» con Pol Rubio ?
-¡Unha pasada! É un mozo estupendo, encantador, currante, que leva traballando desde os 7 anos. Ten moito oficio e moito moito encanto. É unha persoa con moita luz, e en directo máis. É o que ves. E logo é simpático, intelixente. Reflexivo, xeneroso, moi simpático, encantador.
-Sobresaliente. Algún desencontro filosófico con Pol ou todo flúe?
-Nada. Flúe, flúe...
-«Pasámonos a vida querendo ser felices e estar tranquilos cando o único que temos que facer para que ninguén nos moleste é nacer home, branco, rico e hetero». Subscribes a máxima de María Bolaño?
-Si, home, claro, totalmente. É radiografía do poder. A hexemonía do home, branco, rico e hetero, que é o que di, ao final, de que nos podemos e non nos podemos rir. Porque o poder é o que di de que nos podemos rir e de que non nos podemos rir. En termos xerais, é así. Funciona así. Un exemplo é Trump, que non é o líder dun país calquera, senón do país que enarboraba a bandeira do progreso e a democracia. De aí a importancia da mensaxe de Merlí: Pensa.
-Es hedonista ou kantiana, disfrutona ou categórica?
-A intres. Creo que non se pode definir un tallantemente dun xeito. Todas as teorías teñen un momento en que deixan de funcionar porque son iso, teorías. Se dis: «Serei toda a vida kantiana», iso convértese nun dogmatismo. E os dogmatismos non funcionan. Eu non o sei, talvez son máis kantiana do que creo... ¡Haberá que seguir pensándoo! Pensar sempre, ben ou mal, pero con boas intencións.
-Estás coa Bolaño en que debemos satisfacer os nosos desexos?
-Si, tes que satisfacer os teus desexos, pero con cabeza. Porque a cabeza che axuda a saber, de verdade, cales son os teus desexos, que é o pracenteiro para ti.
-Que é para ti o máis pracenteiro neste momento?
-Agora estar tranquila, en harmonía co día que empeza. Deitarme e dicir: «¡Que día!». Que día máis bonito, xa sexa porque estiveches coa túa xente, tranquilamente en soidade ou comprando un quilo de tomates.
-Vives no máis puro presente, dixéchesnos hai anos. Aínda hoxe?
-Bo... igual largueime un pouco o rolo, jajaja, ou talvez era ese momento no que estaba, que me daba angustia mirar atrás ou adiante e soltei iso.
-Pero ti non tes insomnio, non?
-Bo, cando estou preocupada durmo mal.
-Que che quita o soño?
-As cousas non resoltas. A relación cos demais é o difícil.
-Xa que naciches un 22 de decembro, cal foi a túa lotería, cal foi o premio gordo da túa vida?
-A miña lotería foron os meus pais. A familia que che toca é a sorte máis sorte que podes ter. Ti non pides vir a este mundo. Con quen naces, quen sintan as bases do teu disco ríxido é definitivo. A vida é sorte ou determinismo? Pois podemos debatelo... Pero ti non elixes onde naces nin en mans de quen. Os nenos son inocentes, están en mans do adulto. A familia que che toca é unha lotería, unha sorte moi grande que eu tiven.
-Unha vez faláchesnos da maxia do teu oficio, como se mantén cos anos, a paixón dos primeiros traballos, a frescura, a entrega? Pensaches algunha vez en abandonar?
-Non. Hai moitos momentos, hai momentos bos e momentos malos, sobes e baixas. E sempre intentas manter a ilusión das primeiras veces. Conservar esas ganas e esa maxia é difícil, pero tamén o máis bonito deste oficio.
