O barrio do Carme (VII): A necesidade dunha orde urbana. O utópico plan lineal de 1953

A mediados de século XX, Lugo aumenta rapidamente. Esta expansión coloniza o chan dun modo desordenado. No ano 1939, a corporación municipal acorda rematar coa «anarquía imperante» na iniciativa particular para a ocupación do chan por nova edificación. As autoridades locais poñen en coñecemento das nacionais a súa intención ordenadora, e isto fai vir a Lugo ao Arquitecto Xefe do Instituto Nacional da Vivenda, o señor José Fonseca Llamedo.

Este arquitecto é un estudioso apaixonado das dimensións interiores da vivenda, da economización e optimización de recursos para a súa execución e do acceso universal a unha vivenda digna. Estas son as preocupacións que o levan a redactar as Ordenanzas de Vivendas

Protexidas do INV, de 1939, de aplicación en todo o territorio nacional. Ademais, o seu interese faille estar presente con frecuencia en congresos internacionais, coñecendo e teorizando sobre novos modelos urbanos experimentais.

No ano 1946, José Fonseca redacta e entrega ao Concello un «Plan de Reforma Interior da cidade de Lugo». Este arquitecto encomia o que chama admirable «seriedade campesiña» do centro histórico intramuros da cidade de Lugo, da que di que «sería unha desgraza que este selo especial se perdese». As súas propostas para o interior urbano pasan por suprimir «callejas menores» e ensanchar a Rúa Nova «pola beirarrúa menos custosa» como literalmente di.

Gradua «en etapas sucesivas» a destrución de zonas envellecidas para crear «grandes mazás», pero rexeitando edificacións que «achaten» a muralla, polo que limita a súa altura segundo a súa proximidade ao monumento. Sete anos mais tarde, sen pórse en marcha o seu plan de reforma (e posiblemente sen saber como facelo), achega un novo documento, xa co nome de «Proxecto de Ordenación Urbana da Cidade de Lugo». En leste, segue defendendo o aumento de tamaño das mazás para reducir o número de rúas e sitúa a estación de autobuses no antigo campo da feira, potenciando a nova vía de Ramón Ferreiro.

Declárase máis consciente da situación da cidade e intenta axustar as ordenanzas «ás posibilidades de Lugo». Unha aínda afastada visión da realidade, lévao a facer unha previsión demográfica de 242.634 habitantes no ano 2010. Este documento advirte un eixo urbano lucense «sensiblemente coincidente coa N-VI » contra outro de pendentes «imposibles».

Lonxe de velo como un problema, considera inevitable que a cidade creza segundo este eixo linea, e mesmo «antinatural» facelo en dirección perpendicular. A este alongamento atribúelle unha beneficiosa «compensación de crecemento», conservando intacto o valor do núcleo e di que o contrario é unha «anomalía topográfica causa de graves problemas presentes e futuros». Fonseca Llamedo considera unha «infracción das leis poderosas da topografía e o sentido común» o emprazamento da estación nun punto tan baixo e afastado. Sesenta e sete anos despois, este emprazamento segue sendo motivo de controversia.

Proxecta unha rúa para o tráfico procedente de Madrid (avenida de Ramón Ferreiro) «a fin de que se encamiñe directamente á cidade». O Arquitecto Xefe do Instituto Nacional da Vivenda prevé un posible conflito á altura da porta de San

Pedro «en que se atopan dúas circulacións principais, a que une o núcleo coa estación e a pasante Madrid-Coruña». Tamén é leste un asunto aínda a debate.

As súas innovadoras propostas para Lugo contemplan que «as mazás van sendo maiores a medida que se van afastando do núcleo central», limitando en todo o posible a creación de novas rúas, porque «a economía di que canta menor superficie de rúas tanto menos custa o seu trazado».

Outras ideas do documento son: unha rolda interior paralela á muralla, rectificacións en case todas as rúas non rectilíneas, soportais nas rúas Armañá, San Marcos ou Ruanova ou a ampliación da Ronda coa derriba das casas da beirarrúa exterior.

No barrio do Carmen debúxase un viario de formas curvas que non son as do preexistente, pero seguen en algo as directrices do existente. Na súa parte superior proxéctase a existencia de edificación encostada, de máximo catro plantas (en rúas que nese momento case eran só camiños) e na súa parte inferior proxéctanse novas edificacións dispostas en grandes mazás pechadas, dunha altura uniforme en catro plantas.

Este Plan tivo unha influencia moi escasa na cidade, e nula no barrio do Carmen. Ás autoridades da época debeulles resultar complexo de entender e moito máis de aplicar. Lugo non estaba preparado para esa visión expansiva de grandes mazás e economicismo de viarias, así que, non sabendo que facer co documento (pero intentando non desairar ao seu redactor), gardouse nun caixón á espera de que o tempo transcorrese.

---

---

---