«Papá: descansa en paz. Pídecho o teu neno mimado. Darío»

Xosé Carreira LUGO / LA VOZ

CASTRO DE REI

ROI FERNANDEZ

A historia do lucense que tardou 69 anos en descubrir o corpo do seu pai

21 abr 2019 . Actualizado ás 05:00 h.

Levoulle sesenta anos atopar ao seu pai. Sabía que fora asasinado durante a ditadura franquista, pero descoñecía o lugar onde o sepultaron tras deixalo tirado. Durante a súa longa loita, Darío Rivas Cando, nado hai 99 anos en Loentia (Castro de Rei), converteuse nun activista en favor dos dereitos humanos. Faleceu fai uns días na súa casa de Ituizangó, na zona oeste do Gran Buenos Aires onde foi un dos promotores da primeira querela contra os crimes do franquismo. O seu pai, Severino Rivas, alcalde de Castro de Rei na República, foi executado en 1936. Darío, o seu fillo, foi distinguido en agosto de 2014 coa placa de honra da provincia de Lugo, un acto que acadou unha destacada repercusión en Arxentina.

A historia de Darío é longa e complicada pero, á vez, un exemplo de loita e tesón. Nesa batalla que librou a máis de dez mil quilómetros de onde estaba sepultado o seu pai, chegou a contar co respaldo de numerosas personalidades, entre elas o Premio Nobel da Paz, Adolfo Pérez Esquivel.

Tras o falecemento da súa nai, o seu pai enviouno a estudar a Buenos Aires cando tiña pouco máis de oito anos. Era o menor de nove irmáns. «Lembro a travesía. Durou 17 días. Nese tempo só comín chocolate e mazás. Por fin chegamos e alí estaban a me agardar as miñas irmás e un tío».

«O meu pai era un adiantado do seu tempo. Con poucos anos, levoume ao Gran Teatro a Lugo, a Coruña, a cafés que tiñan cadeiras de brazos de coiro. Iso era especial para un neno que se sentaba detrás dunha lareira»

«Perdín á miña nai con 5 anos e ao meu pai nunca máis o cheguei a ver porque o mataron os falanxistas cando eu estaba en Buenos Aires e tiña 16 anos. Xamais pensei atopalo».

ALBERTO LÓPEZ

Darío Rivas soubo que o seu pai estivo escondido durante tres ou catro meses. Buscábao a Garda Civil, contou en máis dunha ocasión, por un incidente que tivo co recadador de Castro, que pretendía cobrar máis a quen puñan postos na feira. Os afectados pediron axuda a Severino Rivas e alguén se chivó do ocorrido.

«Planificouse a súa detención no Café España de Lugo, ao que ía con frecuencia. Levárono ao cárcere e entregárono aos militares. Fixéronlle asinar que saía en liberdade, pero o que sucedeu foi que o puxeron a disposición dos falanxistas que o asasinaron o 29 de outubro de 1936. Todo iso o teño documentado. ¡Quixen sabelo todo, como faría calquera persoa á que lle matan ao seu pai! Os pais de antes talvez non fosen tan afectuosos como hoxe, pero o meu consentiume e así llo puxen na placa do panteón: Papá, descansa en paz. Pídecho o teu neno mimado. Darío».

Para pór esa placa tivo que agardar máis de 69 anos, que foi o tempo que lle levou saber onde enterraran ao seu proxenitor. Para conseguilo, non dubidou en facer máis de vinte viaxes de Buenos Aires a Galicia. «Ás veces dígolle aos meus amigos: ¡Que equivocación cometín! Vos sabés a prata que tería senón gastouna nas viaxes?», chanceou nalgunha ocasión. Nun desas viaxes, en 1994, soubo que o seu pai estaba enterrado nunha gabia ao lado da igrexa de Cortapezas (Portomarín). Conseguiu a exhumación en agosto de 2005.

Un alcalde con actitude caritativa cara aos pobres

Severino Rivas, o pai de Darío Rivas, foi elixido alcalde de Castro de Rei, o 9 de maio de 1936. O 29 de xullo dese mesmo maio foi destituído e ocultouse en Lugo. En Castro lembran que foi un home que exerceu a caridade cara aos máis pobres, unha herdanza que lle deixou a súa nai que sementaba algunhas leiras de patacas para repartilas entre os que non as tiñan.

«Isto está mal. Antes de morrer pásome ao reino animal, porque é máis humano»

O gran esforzo mantido por Darío Rivas durante tantos anos da súa vida, tivo unha compensación. «Foi en 1994, e por unha coincidencia. Ese ano dedicaron unha rúa ao meu pai en Castro. Pedíronme que acudise e así fixen. Nalgún momento dixéronme que el podería ter quedado no cemiterio do vello Portomarín, baixo as augas do encoro. Unha tarde fun a dar unha volta ao pobo, máis que nada de turismo; entrei nun bazar que ten cousas de agasallos; a dona preguntoume de onde era e comezamos unha conversación na que falei da falta do meu pai. Ela acabou contándome que lembraba a morte de dúas persoas de Castro preto de Cortapezas. Souben nese momento que uno delas podería ser o meu pai. Falei con moitas persoas e non tiven ningunha dúbida. Mesmo cheguei a contactar con quen velou os corpos dos asasinados e contoume os tiros que presentaba o meu pai, un delas na fronte. Quen o mataron eran profesionais do asasinato».

«Fómolos recoller nun carro, porque deixáronos tirados nun monte», contáronlle en Cortapezas. Darío Rivas tivo que agardar a 2005 para exhumar os restos do seu pai e trasladalos ao panteón familiar de Loentia para que repousen definitivamente.

Rivas Cando foi, sin duda, gran valedor dos dereitos humanos. Nunha ocasión, nunha das súas moitas conversacións con quen isto escribe, con fino humor (mestura de retranca galega e aire porteño) fixo unha advertencia, alarmado pola situación en moitos países: «¡Antes de morrer, pásome ao reino animal. É máis humano que o noso!».

«Todo o que se faga en defensa dos dereitos humanos, é pouco. Non nos enganemos, aos políticos e a moitos sectores da sociedade, sóbranlles. Investimos en fabricar medicamentos que moitos pobos non poden comprar. Hai países sen hospitais e gastamos en armas. Vivimos unha decadencia moral e sufro por iso».