Miqui Otero: «As historias dos indianos e os emigrantes están na base do que entendo por escribir»
BARALLA
O autor de orixe galega novela en «Simón» sobre as complexas relacións entre a imaxinación e a realidade
08 oct 2020 . Actualizado ás 13:00 h.Como xa fixese en Raios , Miqui Otero (Barcelona, 1980) volve extraer da súa condición de fillo de emigrante galego o marco e a capacidade fabuladora para construír o inesquecible protagonista de Simón (Blackie Books), unha novela que é, entre outras moitas cousas, un eloxio á mirada imaxinativa sobre a vida cotiá. O neno Simón crece admirando ao seu curmán maior Rico no Baralla, o bar galaico de Barcelona que rexenta a súa familia, onde, entre polbos e caldos, o rutineiro transfórmase, como corresponde ao negocio duns emigrantes de Castroforte de Baralla.
-Vaia lugar de orixe...
-Collín o nome da saga/foxe de J. B. de Torrente, claro. De alí saen as dúas parellas que montan en Barcelona o seu bar, un deses bares da emigración galega que son case embaixadas, os lugares onde se fala con máis nostalxia de Galicia.
-E que encaixa moi ben con ese eloxio á imaxinación que é a novela, con todas esas historias.
-Creo que era Torrente o que dicía esa frase tan bonita de que os galegos falan como os gregos e soan como os celtas. O bar era o lugar para facer iso, ese lugar ao que chega a xente contando as súas historias, algo que está na miña vocación de escribir. Á marxe dos libros que me marcaron, están as historias dos indianos, os galegos que se ían a volvían cunha vida a medida, en ocasións inventada. Vasche buscar che a vida, pero tamén a inventarche un personaxe, que creas cando volves ao teu lugar de orixe, á realidade. Teño tíos avós que se foron á Habana, ou esoutro familiar que volveu só cun reloxo de ouro e a afección de pintar mapamundis e países inventados… toda esa cuestión do emigrante que volve está no principio da miña idea do que significa escribir.
-Outro enclave é o mercado de libros de Sant Antoni, onde descubrimos que todo está nos libros, si, incluídos billetes.
-É esa idea de que nos libros hai un tesouro: eu pensaba que debía haber un literal. É unha lenda que corre polo meu barrio e que a explican os libreiros do mercado de Sant Antoni. Falan dun libreiro que cando faleceu e un compañeiro seu foi a baleirar a biblioteca atopouse unha fortuna enorme porque gardaba billetes nos libros. Se ía facer unha novela que xogase cos códigos das novelas de espadachines e aventuras tiña que haber un tesouro, e acordándome desa lenda situeino nos libros, pero que o protagonista só o atopase se sentía a chamada, que fose a súa propia curiosidade a que o levase alí.
-Esa fascinación que sente o Simón neno polas novelas de mosqueteiros evoca a do Quixote coas de cabalería...
-O personaxe si que é quijotesco nas súas dimensións, pero é unha novela publicada no 2020. Case todo sae do Quixote, que é unha especie de pedra Rosetta que inclúe todo o que viñemos escribindo. O ton, como envolver nunha novela divertida e entretida crueldades enormes, o Quixote é unha novela chea de dureza. O ton e o personaxe interésanme. Este tipo de novela de ir descubrindo a novela, non só a través das cousas que che pasan, senón do que che contan, hei ir aceptando que é como escribo e dásche conta de onde vés e o teu amor a esa tradición da literatura española. O que me interesa do Quixote é que é un tolo, pero só para a súa obsesión, logo é un tipo moi cordo e razoable, algo que lle ocorre tamén a Simón. As súas lecturas convérteno nun neno fóra de lugar, como se di na novela, un tipo que vai enarborando un tenedor nun mundo que só se serve sopa. Esa é unha frase que lle dixo Noel Gallagher ao seu irmán, pero que eu coloquei aí [risos].
-O seu narrador sempre se refire a Simón como heroe, pero escríbeo en cursiva.
-Era unha forma de marcar, é un aviso desde a primeira cursiva. Simón non é un heroe clásico e pensa que Rico talvez o sexa, pero descobre moi pronto que tampouco o é. E cando intenta a xogar a ser heroe, a dama oféndese . Talvez o único heroico en Simón é aceptar a súa covardía e ser fiel aos que lle quixeron. Esa figura non ten sentido no mundo de hoxe, igual que un antihéroe cun gran nivel de autocompasión xa resulta trasnoitado, que dentro do seu miseria considerar heroes. Creo que hai que xogar un pouco a cambiar eses dous tipos, o heroe e o antihéroe.
«As vacacións non remataban ata que se acababa a comida que trouxeramos de Galicia»
Galicia e o galego están moi presentes nas pasaxes do Baralla e, por extensión, en Simón, pero enfocado desde puntos de vista pouco convencionais.
-Esa descrición dun caldo no que o lacón e o touciño entrefebrado practican apnea...
-Para escribir a viaxe dos pais de Fidel en Raios deulle un caderno ao meu pai e pediulle que escribise todo o que lembraba. Por unha banda quería utilizalo na novela e, por outro, quería retelo na miña memoria. E sucedeu algo parecido co que se cociña no bar. Pedinlle as receitas á miña nai. Ao final non usei case nada, pero había unha idea moi clara, que xa tiña de neno, e é que as vacacións non se acababan ata que se remataba a comida que trouxeramos de Galicia. Que a miña nai cociñaba esas mesmas receitas cando xa estaba aquí era unha forma de prolongar esa Galicia aquí.
-E tamén proporciona unha especie de identidade secreta, unha cara oculta que outros non ven.
-Desde pequeno es o catalán en Galicia e o galego en Cataluña. Como Elvis, que era demasiado branco para os negros e demasiado negro para os brancos. Ao final dáche unha riqueza, dáche esa dobre identidade. O foco son os bares galegos. Ti podes ter apego por Galicia, pero vela todos os días. A única forma legal e non tóxica de idealizar unha terra é cando estás fóra, porque non lle ves os problemas. E se algún día quedan sen ideas no departamento de Turismo da Xunta deberían pór un micrófono nos bares galegos de Barcelona, porque é o lugar onde se mitifica máis ese territorio xa mítico. Nun bar de Barcelona Galicia é algo intocable, celébrase desde que no xornal apareza un sol: «Ves como é verdade que non chove sempre?». Esa mitificación inflúe noutros aspectos da novela.