En terra de lobos, rebecos e perdices

María Guntín
María Guntín OS ANCARES / LA VOZ

LUGO

A Reserva de Caza dos Ancares ocupa 7.800 hectáreas. É o maior espazo natural de Galicia, ademais dunha das zonas con máis densidade de lobo de todo o país

03 abr 2021 . Actualizado ás 19:14 h.

Unha barreira natural que marca o límite de Galicia con Asturias e Castela e León custodia un territorio descoñecido, pero dun valor incalculable. A Reserva Nacional de Caza dos Ancares ocupa 7.800 hectáreas da provincia de Lugo. Os que alí viviron e os que aínda quedan lograron conservar e coidar dun legado que agora está en mans da Consellería de Medio Ambiente , Territorio e Vivenda que depende da Xunta de Galicia.

Este espazo natural —o maior de toda Galicia— é terra de lobos, rebecos, cabras montesas, comadrejas, osos e unha gran variedade de fauna. Pero a reserva tamén sobresae polo alto valor da súa flora: carballos, castiñeiros, acivros ou piñeiros dan forma a unha paisaxe de montaña que gañou a partida ao paso dos anos. Tamén predominan os brezales, que cobren boa parte das ladeiras destas montañas cuxa altitude roza en moitos casos os 2.000 metros sobre o nivel do mar.

Aínda que a riqueza faunística é irrebatible, algunhas poboacións hanse visto mermadas por algúns parásitos, motivo polo cal a caza estivo vedada. Así o explica o xefe do Servizo de Patrimonio Natural da Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Vivenda en Lugo, Víctor García, que tamén levou en tempos a dirección da reserva.

Os rebecos

«Este é un dos poucos lugares de Galicia nos que quedan grandes grupos de rebecos e aínda que os animais son compartidos con León, o groso da poboación está aquí. Tamén hai corzos, aínda que a poboación diminuíu por un problema de parásitos nas vías respiratorias e tamén pola predación do lobo. A perdiz vermella segue sendo abundante, aínda que en Galicia vai a menos pola reforestación que hai do terreo. Tamén hai perdiz pardilla, presente en poquísimos sitios porque é moi escasa», conta Víctor García.

Na subida cara ao pico Mustallar, que está a 1935 metros, este apaixonado da natureza fala tamén da lebre de piornal, unha especie da Cordilleira Cantábrica que non está presente en ningún outro lugar de Galicia. Aquí, no corazón dos Ancares, déixase ver tamén nas proximidades de Piornedo.

Se algo ten claro Víctor García é que a maior diversidade biolóxica de Galicia está aquí, nos Ancares. Esta é unha das zonas con máis densidade de lobo, «o xabaril é o seu principal presa e supón o 70 % da súa alimentación. O cánido tamén come rebecos e corzos», engade. O experto explica que hai polo menos dúas mandas que campan pola reserva e que mesmo franquean o límite con Castela e León. Outra se despraza pola zona oeste; e no sur e o leste, hai outras tres. En canto aos danos aos gandeiros ancareses, a Xunta mantén que non son abundantes nesta zona.

Flora

O xefe de Patrimonio Natural destaca o alto valor paisaxístico das fragas, pero tamén os bosques de carballo albar, «aínda que aquí se dan tres tipos de carballos, ademais de bidueiros. Tamén hai montes mixtos de frondosas e masas de acivro», perfila. El, que precisa de memoria o nome científico de cada árbore, conta os matices que distinguen a vexetación das zonas máis sombrías con respecto ás que máis sol reciben: «as solanas son máis de rebollo, aínda que en determinadas zonas predomina o bidueiro. Nas partes altas dominan os brezales ou os arándanos, cuxos froitos son importantes para a alimentación da fauna. Nas baixas hai xestas e carqueixas».

Outra das xoias da coroa desta reserva nacional é o Avesedo de Donís, unha das mellores fragas de Galicia na que se poden atopar tamén haxas, carballos ou bidueiros, «aínda que vaia asociada a terreos máis calizos e aquí os chans sexan máis ben acedos, pola cuarcita, lousa e o granito», di Víctor García.

Amencer e anoitecer

A primeira hora da mañá, xusto cando o sol loita por saír e a última hora da tarde, á noitiña, son os mellores momentos para ver aos animais campar polas ladeiras. Os cumes son hábitat de rebeco e tamén de cabras montesas. A case 2.000 metros de altitude o aire bate con forza, pero permite albiscar unha escena con moita potencia: a néboa cobre os picos, a neve resiste nas zonas máis altas, os rebecos descansan en zonas escarpadas e o mundo parece, de súpeto, un lugar insólito. A panorámica é un espectáculo para os sentidos, unha mostra do xenerosa que é a natureza. Alí, os rebecos móvense polos outeiros e escóndense con picardía en zonas nas que a montaña confire goridas naturais. Montañas escarpadas en zonas altas e onduladas nas ladeiras conflúen para deixar recunchos que se cobren pola neve no inverno. Precisamente os copos son cada vez máis racionados nos Ancares. O aumento da temperatura facilitou un desxeo repentino que derivou en que as ramas das árbores crebásense polo peso da neve, que pillou ás árbores aínda cargadas coas súas follas. «As rápidas fusións orixinan moitos arrastres», confirma Víctor García, que tamén explica os danos que isto produciu.

Caza selectiva nun territorio castigado polos incendios

Na Reserva Nacional de Caza dos Ancares tamén hai raposos, jinetas e martas. Aquí aniñan ata os voitres que están de paso. Estímase que hai entre 150 e 200 corzos, aínda que o que máis predominan son os rebecos. En canto á perdiz vermella, poderían existir entre 30 e 35 bandos. Aínda que toda esta riqueza pareza escondida, numerosos excursionistas ascenden cara aos cumes a diario.

Dentro da reserva, que adquiriu a súa denominación como tal no ano 1966, tamén hai pequenos microhábitats. «A altitude e a solana ou sombría inflúen nos vexetais que crecen e polo tanto, nos animais que destes se alimentan», conta Víctor García. Ademais, a Xunta posúe a titularidade de 1.300 hectáreas deste territorio que adquiriu á empresa Montes de Cervantes S. L.

Oito persoas encárganse de vixiar as case 8.000 hectáreas de territorio e ocúpanse tamén de parte da xestión da reserva, xa que acompañan aos cazadores cando hai algún permiso de caza. Tamén traballan en censos e estudo de poboación de animais. Colaboran na toma de datos de xabarís, en estudos de alimentación ou na recollida de excrementos para coñecer a alimentación da fauna. Eles son os encargados do traballo de campo. En resumo, vixían o territorio e son parte fundamental na xestión cinexética da reserva. Ademais, hai un capataz, Eulogio Núñez Rodríguez, que se encarga de coordinar a vixiantes e brigada. Tres peóns fan traballos de interese xeral dentro da reserva, desde limpeza de senllas a retirada de arboles caídos.

A xestión cinexética

A caza aquí é selectiva e o cazador vai sempre acompañado dun vixiante que é o que lle di que peza pode abater. Se caza segundo o plan cinexético vixente e hai un control moi exhaustivo, «ten que ser así. Hai control da caza e das poboacións», conta Víctor García, que tamén explica que acoden afeccionados de toda España polo atractivo da zona. O número de permisos reduciuse drasticamente nos últimos anos polas circunstancias de cada especie, pero tamén polos incendios do ano 2017. Aínda que as montañas xa teñen unha capa verde, Víctor admite que foron desoladores e os traballadores da Xunta que alí estaban descríbenos aínda con agonía. «Afectaron a unha terceira parte da reserva. Afectaron maioritariamente a zonas de matogueira, pero as de castiñeiro, por exemplo, tamén levaron un bo golpe», di. Aínda así, admite que ao territorio lle levará anos recuperarse, aínda que está agora en proceso de rexeneración. «Este é o primeiro ano normal no que se permite cazar na totalidade da reserva xa que polos incendios, a caza estivo vedada un ano enteiro». Afectaron predominantemente ao territorio da perdiz vermella, zonas de matogueira e solana. En canto aos furtivos, din na Xunta que non se producen problemas de gravidade, aínda que en marzo retiraron 17 lazos do monte.