Un garda e experto en fauna, pioneiro en España en frear a praga de xabaril en Altea mediante a caza con arco
04 jul 2019 . Actualizado ás 19:57 h.José Gabriel Fernández Valverde (Selecta, 1985), é técnico forestal e de conservación do medio natural especializado en especies exóticas invasoras e incendios forestais e en aves rapaces autóctonas. Actualmente é o garda rural da Concellaría de Medio Ambiente do Concello de Altea, Alacante, dirixida por unha muller dos círculos de Podemos, que comprendeu a necesidade de controlar a poboación de xabaril. Foi pioneiro en España en usar drones para vixilancia e detección de incendios e especies invasoras, e traballou para a empresa adxudicataria do ministerio de Medio Ambiente como piloto de drones en grandes incendios. É porteiro desde hai 15 anos e cazador de toda a vida e foi un dos pioneiros en España na caza con arco de xabarís en zonas habitadas, en Altea.
-Os xabarís son un problema xa vello en Altea?
-Desde fai uns doce anos, porque o despoboamento e a falta de agricultores vai provocando o abandono de terreos agrícolas que se converten en masa forestal. Entón o xabaril vai tendo un maior hábitat (refuxio e comida). Cereixas, améndoas, ou aguacates quedan abandonados e ten moita comida e unha zona moito máis ampla onde vivir. Ademais, o número de cazadores e diminúe a presión cinexética. O seu espazo amplíase a e o alimento tamén e a poboación de xabarís multiplicouse.
-E por que van ás cidades?
-Por varios motivos combinados. Primeiro, porque os terreos próximos ás urbes pasan de ser agrícolas a matogueira, e o xabaril ten alimento e espazo neles. E aínda que é unha especie silvestre moi huidiza, a medida que crecen a súa poboación vai producíndose o impacto de habituación: acaba acostumándose ao ser humano. E entón, para el é unha comodidade a cidade, porque pode comer e durmir preto do alimento (o lixo) sen camiñar quilómetros polas noites como antes.
-Crece entón o problema?
-Si. E por varios motivos. Hai unha mala conduta do cidadán, sobre todo estranxeiros aquí no sur, porque lles resulta gracioso ter especies domésticas e silvestres próximas. E danlles para comer. Por outra banda, cando o xabaril non ten presión cinexética nin molestias, case todas as camadas teñen máis femias que machos. Isto chámase habituación da especie; é un fenómeno coñecido. Por iso agora adoitan ter unhas oito femias e dous machos. É dicir, cada macho disporá dunhas catro femias, e o nivel de reprodución multiplícase de forma exponencial en poucos anos. Ademais, polo contacto cos humanos van desenvolvendo sinal social: ven ás persoas como algo normal e do mesmo tamaño e poder que eles, e no canto de fuxir, séntense con capacidade e tamaño para plantarlle cara. Por iso o xabaril pode atacar a un humano se está preto das súas crías. Non teñen medo a comer dun colector nin diante dunha persoa, nin a plantarlle cara ou atacala.
-Son animais perigosos?
-Si. O fenómeno de habituación e sinal social coas persoas habémolas provocado coas políticas mal chamadas ecoloxistas. Moitas persoas víñannos con escritos preguntando por que se mataba ao xabaril. Pero cando lles matou a eles unha perrita porque ladrou ao xabaril que entrou no xardín, ou cando o fillo tivo un accidente grave en moto porque chocou cun, o escrito viña en sentido contrario. Había gran cantidade de escritos de agricultores e de veciños que non podían saír a pasear o can, porque os cans desaparecían, ou aparecían con feridas mortais, sobre todo en época de cría do xabaril. Antes de pór en marcha o plan de control, os ataques eran diarios.
-Tiñan unha gran poboación?
-Si, pero ademais, o xabaril, que é nocturno por natureza, polo impacto da habituación xa comentado, non ten medo e sae as 24 horas. Así, animais que traballaban 8-10 horas, están as 24 horas comendo, reproducíndose e movéndose. Só por estatística, hai tres veces máis probabilidades dunha navallada, unha mordida e danos.
-E a caza non conseguiu frear a praga na zona de Altea?
-É imposible. Porque só se pode cazar nunha parte do territorio, e nunca en urbanizacións, nin preto. E estes animais, que son moi intelixentes, deixan as zonas de caza e vanse á zona urbana onde comen e reprodúcense con seguridade, e onde non lles poden cazar por distancia de seguridade coas casas.
-Entón non hai solución?
-Primeiro a administración empeza polas gaiolas trampa, pero dunha piara de 12 van entrar dúas ou tres, e montan tal escándalo que o resto do grupo non entra nin se achegan por alí nun mes. Xa que logo, as gaiolas son efectivas ata certo punto. A directiva europea di que se instalarán onde non se poidan utilizar armas de fogo. Por iso aquí en Altea usáronse tamén armas de fogo e non de lume. Escopetas en zonas non pegadas ás casas (non rifles porque as balas chegan a máis distancia) e arcos preto das casas. Porque ademais, coas gaiolas, cando se capturan, onde levan? Ninguén os quere noutras zonas e hai que anestesiarlos para transportalos, e sacrificalos e iso é complexo.
-E como funcionou o plan?
-Presentóuselle un proxecto á consellería de medio ambiente. O garda forestal vai supervisando e en todas as zonas rurais ou que xa son forestais cázanse seguindo as normas. Onde hai unha zona de seguridade a máis 50 metros das vivendas, con escopeta. E os arcos en zonas de urbanización e zarzales no medio de chalés, para poder disparar de noite e sen ruído.
-Como se organizan?
-O tirador ou porteiro vai a un punto xeoreferenciado, non se move de alí, está vixiado polo garda, e fai informe e rexistro da peza abatida con foto incluída. Reflexa se é macho ou femia, tamaño ... E se os animais cambian de sitio búscanse outras zonas, sempre con autorización.
-Como o acepta a poboación?
-Ao principio hai máis reticencia, pero unha vez que se pon en marcha e vese que funciona á perfección, acéptase en xeral. Todos os anos abatemos uns cen animais no municipio. Aproximadamente o 10% de cada piara. Se cada grupo ten dez exemplares, abatemos un. É pouco, por iso hai que seguir cada ano.
-É violenta a caza con arco?
-Non recibimos unha soa queixa por disparos, nin por xabarís feridos. Nun 85% dos animais que se abateron con arco, aparece o corpo. Adoitan caer a entre 30 e 50 metros do lugar onde se lles disparou. Faise a unha distancia de tiro de entre 10 e 15 metros e pola noite. Unha vez impactado pola frecha, saen correndo uns 30 ou 40 metros e adoitan morrer entre un e dous minutos despois. Cunha ferida de escopeta tarda máis. Moitas veces nin se decatan que os abatemos: asústase co impacto da frecha, dá uns saltos e cambia de sitio pero segue comendo. En breve sofre un fallo multiorgánico e cae morto. Cos xabarís urbanos, o arco é moi efectivo
