Pedro Mairal: «Nunha parella ten que haber secretos»

FUGAS

cedida

Libros do Asteroide trae a España a última novela do escritor arxentino, unha confesión que se le do tirón, nunha tarde, e que está a piques de dar o salto á gran pantalla. «Ninguén é soamente unha persoa, cada un é un nó de persoas»

21 abr 2017 . Actualizado ás 18:36 h.

Cruzas o río e alí, na outra beira, es outro. Como nun espello: mesma aparencia, pero diferente. «Prata» nos petos, o pelo revolto, unha tatuaxe no ombro esquerdo. A cambra no ventre das ganas que están de volta. «Estaba morto e por fin resucitei», recoñece Lucas Pereyra -escritor, 44 anos- na uruguaia, o regreso do arxentino Pedro Mairal á novela despois de dez anos de silencio. Lembra, de camiño a Montevideo, unha fin de semana do verán pasado. Un ano despois volve congestionado de expectativas ao mesmo lugar. A súa confesión alóngase durante 142 volátiles páxinas. Un só día. Dos que contan. Dos que un cruza o punto de non retorno deliberadamente.

-De onde sae «A uruguaia» despois dunha década sen publicar ficción?

-Fixen varias viaxes a Montevideo relacionados cuns talleres literarios e en cada viaxe resultábame moi fascinante o diferente, pero ao mesmo tempo igual, que son o Uruguai e Arxentina. Cruzas un río e do outro lado hai un lado B, onde as cousas son pero non son, como nos soños, como cando alguén di «soñei contigo, pero non eras ti». Montevideo resúltanos así aos porteños, familiar pero á vez estraño, e iso parecíame moi fascinante e moi literario, provocarlle a alguén moita confianza e, no medio desa confianza, algo estraño. Para os arxentinos, Uruguai é un lugar idílico, de vacacións, pero pode ser áspero tamén. Gustábame que o personaxe estivese nunha cidade idealizada e cunha muller idealizada. E que ao volver, topásese coa cidade real e coa moza real.

-O Lucas de Montevideo, é distinto ao que é en Buenos Aires?

-Iso é, el ten a sensación de que pode ser outro, ten esa fantasía de que en Montevideo vai ter finalmente diñeiro, vai estar con esta moza, vai recuperar a súa sexualidade, as últimas rabexadas da súa mocidade...

-«Nótoche derrotado, dixéchesme, vencido». Que lle pasa a Lucas?

-Quería mostrar un personaxe moi frustrado, un escritor en plena seca que non está a traballar, que non está a gañar diñeiro e que está vivindo un derrumbe de parella coa súa muller. E que continuamente está a lle botar a culpa de toda esta frustración á súa situación familiar cando en realidade son cousas del. Interesábame un personaxe nunha pota a presión, encerrado nunha situación moi doméstica, ao que se lle aparece alguén como unha válvula de escape. E el deposita aí todo o seu desexo, toda a súa paixón. E canto máis presionado está, máis inventa á moza uruguaia, máis a constrúe a partir do seu propio desexo, do que sucedeu na praia con ela. Hai unha realidade de punto de partida, pero a partir de aí, el a magnifica todo o tempo.

-Namorámonos dun ideal?

-Creo que si, que é así, e que o interesante é que despois entre en xogo a realidade para namorarnos da persoa real. Aí é onde funciona o amor. Cando é todo proxección, acábase ao pouco tempo porque a realidade non coincide co imaxinado. Pero cando un se permite ir querendo á persoa real... aí é onde funciona algo máis.

-Refíresche á parella como un «monstro bicéfalo», o un simétrico ao outro, «pura asfixia».

-Paréceme que o amor son moitas cousas e que o queremos encorsetar nunha situación de monogamia. E creo que remata escapándose, que se libera e vaise para outros rumbos. Estamos a arrastrar modelos de parella antigos, talvez agora está a cambiar, pero parece que aínda arrastramos ese modelo medieval de «xuntos ata que a morte nos separe». Claro, antes a xente morrer aos 40... ¡pero agora vivimos ata os 80! Hai que reformularllo. A min interesábame nesta novela pór en xaque todo isto. A Lucas derrúbaselle todo ese andel dos seus modelos sociais: o papá, a mamá e os nenos. De súpeto aparecen outras cousas. Gustábame maltratar emocionalmente ao personaxe, é aí onde aparecen as historias.

-«Estaba máis vello, menos atractivo». A crise dos corenta non era un mito...

-¡Non...! Existe, claro que existe. Antes era a dos trinta e agora moveuse para os corenta, adolescencias tardías que rematan de apagarse. Estás nunha situación na que tes que empezar a ocuparche dos teus pais, empezas a ser orfo, ás veces lentamente... a túa mocidade vaise apagando e aparecen as canas, os bandullos... e sempre esa pregunta no aire: «sigo sendo atractivo?». Quería mostrar a Lucas nesa situación: a de non sentirse desexado durante moito tempo e, de golpe, atoparse cunha moza máis nova que lle mira con desexo e admiración.

--Que hai de ti en Lucas?

-Eu sempre digo que teño un 53 % del. Hai moitas cousas miñas e hai moitas inventadas... non me gusta aclarar do todo cales, porque creo que mato o libro, pero hai unha chea de cousas miñas que se xuntan con outras que me contan e outras que imaxino. Non só traballo coa experiencia, senón tamén coa periferia da experiencia: non só o que me pasou, senón o que case me pasa, o que me gustou ou o que tiña medo que me pasase.

-«A uruguaia» é tamén unha novela sobre a intimidade. Pode unha parella sobrevivir sen segredos?

-É inevitable que haxa partes do cerebro de cada un invisibles ao outro, deben selo. Paréceme que a visión total, coma se tivésemos o cranio de cristal, é un pouco asfixiante, ten que haber unha zona de sombra para que o outro sexa interesante. Cada parella ten as súas regras, pero si, nunha parella teñen que existir os segredos. Ten moito que ver tamén a época, as relacións están cambiado, eu non se como se relaciona agora a xente de 20 anos con Tinder e demais. Non se como o farán para formar unha parella duradeira ou se terán ganas con toda esta oferta de promiscuidade, de sexo ao paso.

-E que lugar ocupa o sexo na novela?

-Na sexualidade ponse de manifesto unha chea de situacións de conflito e é esa a intimidade que me interesa, o que lles pasa na cabeza aos que están aí quitándose a roupa. Tamén o contraste entre a imaxinación, o desexo, e o real. Lucas e Guerra teñen dous encontros sexuais que non acaban de consumar porque quería que fosen xusto iso, desencontros sexuais. Hai unha gran sensación de intimidade, mesmo á intemperie, porque ambos son na praia, pero explota como unha burbulla. Quería levar ao pobre Lucas ao límite, había algo aí que me parecía poderoso a nivel narrativo.

-Guerra ten liñaxe vasca.

-A comunidade vasca no Uruguai é enorme. E ás veces nótaselle ás mulleres un costado vasco, non estou seguro, talvez sexa imaxinación... pero interesábame mostrar nesta moza iso, co seu nariz de ponte alta, con personalidade, ese fondo que el non remata de entender, que lle namora e non sabe ben que é. Unha faísca.

Decisións que se toman co corpo

«Dixéchesme que falei durmido (..) Que dixen? O mesmo que a outra vez: guerra». Así, sen reviravoltas, ponse en marcha A uruguaia, que é Guerra, Magalí Guerra. 28 anos. Pícara, brava, fraca con enerxía terrestre. Do seu pelo mollado, da súa boca de bico constante, do seu aro metálico baixo o pantalón -territorio comanche- namórase Lucas Pereyra durante un festival literario en Montevideo. Un ano despois, alimentada a súa adicción con mensaxes furtivas, faragullas de pan, intuicións da vida alén, volve cruzar o Río da Prata coa escusa de cobrar un anticipo económico. Inténtanos convencer Mairal de que o que quere Lucas é pasar un día con ela, escaparse mesmo, se xorde -por que non- a Brasil. Con ela. E con lupa seguimos os seus pasos, detallado o seu traxecto, cada esquina, co aquí intercalado entre parágrafo e parágrafo: a súa vida porteña, as súas dúbidas como enredaderas, a súa muller chegando tarde, directa á ducha, o neno burgués que se fixo o descarriado e acabou sentíndose o pobre entre os ricos. A uruguaia é a procura dunha saída de urxencia. Unha fuxida animal. «Un entrégase a decisións máis escuras, que se toman co corpo». Somos iso, en gran medida -di Mairal- somos ese latexado que quere perpetuarse.