O escritor, pedagogo e filósofo sae á palestra para defender a necesidade de adecuar as tarefas extraescolares ás necesidades do neno. Aínda está no aire se as súas propostas formarán parte do noso futuro político
06 dic 2015 . Actualizado ás 09:26 h.E s o autor do Libro Blanco sobre a Profesión Docente, cuxas propostas protagonizan o debate educativo de a campaña electoral. Está en posesión de varios galardóns, como o Premio Nacional de ensaio e o Premio Giner dos Ríos de Innovación Educativa, conta cunha gran bagaxe intelectual e experiencia investigadora na intelixencia e os mecanismos da creatividade: José Antonio Marina é unha mente marcadamente lúcida para deseñar con rigor as pautas máis adecuadas para que o sistema educativo supere o seu anquilosamiento.
-Vostede lanzou un reto á sociedade para pedir cousas concretas aos políticos.
-Creo que se a sociedade non presiona cara arriba, os políticos van seguir facendo promesas ben intencionadas, vagas e sen comprometerse a obxectivos fixos, e creo que xa non podemos agardar máis. Sabemos que o sistema educativo español pódese converter nun sistema de alto rendemento en 5 anos e que non é cuestión de diñeiro. Co que temos non pode ser pero co que tiñamos antes, o 5%, si se pode lograr. É unha cifra sostible para España. A educación sempre foi un problema de xestión, algo que se fai día a día, mobilizando á xente. Intentar substituír a xestión por outra nova lei é tomarnos o pelo. Na educación o importante sucede nas aulas, que é onde hai que levar as iniciativas.
-As aulas como motor do cambio.
-Si, porque na educación non hai nin milagres nin enigmas senón modos de saber facer as cousas e de querer facelas. E isto pódese conseguir en 5 anos porque coñecemos a folla de ruta. É cuestión de ver o que fixeron as nacións que han implementado reformas educativas con éxito e revisar os estudos que hai sobre estes países. Trátase de que a sociedade se convenza de que a educación é imprescindible para o benestar de todos.
-En que países hai que fixarse?
-A consultora McKinsey foi a primeira que se fixou no proceso de reformas que fixeran países como Finlandia que era un país atrasadísimo. Tamén o fixo moi ben Corea, Singapur e Polonia en moi pouco tempo. Tiveron unha varita máxica? Non, souberon que onde está o centro da innovación educativa é, primeiro, nos docentes e, logo, nos directores dos centros.
-Vostede defende con profusión a calidade dos nosos docentes.
-En España temos moi bos docentes pero todos son autodidactas porque ninguén se preocupa de formalos. Segundo un estudo da OCDE sobre os profesores de secundaria en 21 países, o 40% dos profesores españois din que nunca lles dixo ninguén se están dando ben as clases ou non. Isto non se pode soportar. O cambio dun sistema educativo significa mellorar a calidade do profesorado.
-Que pensa sobre o debate deberes si, deberes non? Considera os deberes necesarios e constan estes dentro do libro branco?
-As conclusións ás que chegamos na Universidade de Pais son que o lugar de aprender as disciplinas académicas é a escola. Os pais non poden ser mestres dos seus fillos. As actividades de repaso son necesarias, e se fanse tres ou catro horas despois de ter aprendido algo, son extremadamente eficaces. Tamén é moi eficaz dedicar 10 minutos ao día ao repaso, como propón o profesor Harris Cooper, da Universidade de Duke. Hai actividades que necesitan un adestramento repetitivo, como a lectura, que pode esixir máis tempo do que se lle pode dedicar na escola. Niso, a axuda dos pais pode ser necesaria e o interese que mostren polo que aprenderon.
-Os colexios están en gran competencia entre eles para acaparar alumnos, adoptando á súa vez fórmulas innovadoras como o emprendimiento ou as intelixencias múltiples. Consiste nisto a innovación?
-Non, estes son modas educativas porque hai centros que queren adoptar un tipo de innovación e entón escollen un do mercado educativo. Fano movidos por unha boa intención de progresar e cambiar. O que necesitamos é avaliar todas estas cousas para ver se valen. A intelixencia emocional ten un labor e non todo se arranxa con ela aínda que calquera pedagogo ten que saber que a aula non é só para transmitir coñecementos senón que é tamén un lugar emocional que favorece ou obstaculiza o coñecemento. Moitos nenos non aprenden porque se bloquean por distintos motivos e por iso hai que coñecer os compoñentes emocionais. As intelixencias múltiples venden o talento no que destaca cada alumno pero é unha inxenuidade pensar que todo se arranxa con intelixencias múltiples.
-Como propón vostede fomentar a intelixencia?
-O que fai o meu grupo na cátedra de Intelixencia Executiva e Educación que eu dirixo na universidade de Nebrija, que é o mesmo método que establecemos na Universidade de Pais ano por ano, é que o neno ten que ir aprendendo a manexar a súa intelixencia, a súa atención e o seu interese e hai que ensinarlle a facelo. Agora temos un problemón coa cantidade de nenos que hai con déficit de atención e coa súa impulsividad, e iso non son enfermidades senón que non lles estamos educando a controlar a súa propia atención nin a súa impulsividad o cal se aprende nos primeiros anos. Todo isto lle axudará a ir controlando a súa intelixencia e a súa forma de aprender. Nós xa desde primaria acostumamos aos nenos a que se avalíen eles mesmos o seu traballo e o seu ritmo de aprendizaxe. E cando os nenos comproban que están a progresar, avanzan máis. Porque o neno quere aprender, non é vago.
-Poderiamos chegar a exercitar a intelixencia en ximnasios de intelixencia ou de talento?
-Seguro, xa están a xurdir os primeiros. Pero onde debería facerse é na escola. O adestramento da intelixencia non serve facelo no baleiro, debes introducilo na aprendizaxe de todo. Por iso os profesores teñen que aprender a ensinar outras cousas. Por exemplo, á vez que imparten lingua teñen que aprender a ensinar ao neno como falar el mesmo E isto é importante? Si porque o xeito na que o neno se fala determina como leste vai estudar. Non hai que fragmentar; hai que integrar. Ten moitísima eficacia pedagóxica o ensino por proxectos, iso é integrador, crear un museo de animais prehistóricos no canto de estudar só estes animais, xa que o contexto é interactivo.
-O cidadán vese capaz de cambiar o modelo educativo?
-Non creo que os políticos queiran que sexamos borregos senón que non teñen un interese especial en facer este cambio porque reciben un mal feedback da sociedade. Nas enquisas do CIS sobre o que lle interesa á poboación nunca aparece a educación. Entón se non reflectimos a nosa preocupación por que figure, eles non o van a levar a cabo. Por iso hai que facer unha conspiración para presionar ao goberno.
-É un reto posible?
-Hai que convencer todo o mundo, non só aos pais, de que a escola vai a en serio. Porque a sociedade que non sexa capaz de converterse nunha sociedade da aprendizaxe vaise a quedar marxinada, vai dificultar o emprego, e vai cambiar o nivel de vida e económico. Hai moita competencia e hai que saber aprender cada día. Unha vez que a sociedade se dese conta de que a gran xeradora de riqueza das nacións é o talento e que a escola é xeradora de talento, a escola tamén se converterá no gran motor do desenvolvemento económico. E isto pódese facer nun prazo de tempo moi curto.