Vilariño, entre sequeiros e soutos

carlos roda / francisco albo MONFORTE / LA VOZ

RIBAS DE SIL

O cultivo da castaña tivo en tempos un gran peso nunha aldea do municipio de Ribas de Sil

13 novs 2019 . Actualizado ás 15:11 h.

A localidade de Vilariño -pertencente á parroquia de Nogueira, en Ribas de Sil- é unha das poboacións rurais do sur lucense que durante moito tempo dependeron en gran medida do cultivo da castaña. Da importancia que tivo esta actividade tradicional dá testemuño o feito de que na aldea chegou a haber máis de 45 sequeiros ou secaderos. Deles, uns vinte e cinco pertencían a veciños dos próximos municipios ourensáns de Castro Caldelas e San Xoán de Río, que tamén tiñan en propiedade varias parcelas do souto de Vilariño.

Na parte baixa da aldea, no lugar coñecido como O Canello, están concentradas unha decena doutras construcións. As demais están repartidas por diversos puntos. Hai máis dunha década que os sequeiros deixaron de utilizarse para secar castañas e hoxe están abandonados na súa maioría. Algúns atópanse en proceso de ruína. Hoxe só un par de veciños residen en Vilariño de forma regular. Gran parte da súa antiga poboación emigrou en tempos -na súa maioría a Cataluña- en busca doutras oportunidades. Nos meses de verán a aldea recupera en parte a actividade que tivo hai máis de dúas décadas, xa que varias familias aproveitan o período vacacional para retornar ao seu lugar natal.

Ata 32 familias

Pedro Álvarez González, nativo de Vilariño, regresa todos os anos coa súa familia para pasar unha longa tempada. Durante a súa estancia dedícase a cultivar o seu horto, arranxar pequenos danos da súa vivenda e gozar da compaña dos seus veciños de toda a vida. Lembra que na localidade chegaron a convivir ata 32 familias e que moitas delas contaban con oito ou dez fillos. «Na nosa casa, ademais dous meus pais, viviamos oito irmáns», explica. Era coñecida como Casa dous Galochos. «Chamábanlle así porque meu avó era galocheiro», engade. É dicir, fabricaba galochas ou zocos.

Neses tempos, apunta Pedro Álvarez, a animación da aldea incrementábase notablemente ao chegar a época da colleita e o secado das castañas. «Viña moita xente dás terras de Caldelas e de San Xoán do Río, e nalgún sequeiro xuntábanse ata tres ou catro persoas para atendelo», lembra. Os que non eran da aldea tiñan que durmir a miúdo no propio sequeiro. Durante ese tempo era habitual que se celebrasen cada noite pequenas festas animadas polos gaiteiros dos arredores.

Ademais das castañas, outro dos principais recursos dos habitantes de Vilariño era o gando lanar e vacún. Por amais da aldea, nos lugares chamados Os Barbeitos, As Cortes e As Cabanas, estaban os cortellos onde se gardaban as reses. Cada veciño tiña a súa propia cabana ou cortello, o que dá unha idea do peso que tiña esta actividade.

A localidade, sinala por outra banda Pedro Álvarez, tiña a súa propia escola, que empezou a funcionar en 1929. «Para abrila houbo que habilitar a metade dunha vivenda que era propiedade do meu pai», di. Nese mesmo edifició albergouse un destacamento de soldados da retagarda que se asentou en Vilariño durante a Guerra Civil. «Tamén había destacamentos en Torbeo e Soutordei», sinala o veciño.

Na aldea levántase aínda unha capela dedicada á Virxe dos Remedios, ao redor da cal se celebraba a mediados de agosto a festa da patroa. Pero o lugar tiña outras funcións.

«Cada quince días facíamos unha reunión todos vos veciños diante dá capela para tratar todo tipo de asuntos relacionados coa aldea», rememora Pedro. O pedáneo congregábaos tocando a campá, que tamén se usaba para dar a alarma cando se producía un accidente ou había algunha outra urxencia. Noutro lugar coñecido como O Eiró, ao lado de dous sequeiros, os veciños reuníanse a diario para falar dos seus asuntos. «Era como un local social ao aire libre», comenta Pedro Álvarez.

DESDE SAN CLODIO

Hai que saír da capital municipal pola estrada que leva ao Alto dá Moá. No quilómetro seis hai un desvío á dereita para Vilariño, que se atopa a unha distancia de tres quilómetros