Trátase dun extenso catálogo dos arquivos do mosteiro de San Vicente do Pino de Monforte, realizado no século XVII, que se publica agora por primeira vez
12 novs 2021 . Actualizado ás 05:00 h.A editorial A Reitoral —con domicilio social en Sober — acaba de publicar por primeira vez un documento histórico procedente do antigo mosteiro monfortino de San Vicente do Pino que a firma considera dun valor historiográfico «incalculable». Trátase un inventario dos documentos que gardaba o arquivo do mosteiro no século XVII e que foron ordenados e catalogados polo cronista, bibliotecario e arquiveiro salmantino frei Mancio de Torres, membro da orde benedictina. A obra hase editado co título de Libro de rexistro de escrituras do mosteiro de San Vicente do Pino en Monforte de Lemos nun volume de máis de cincocentas páxinas.
O manuscrito orixinal deste inventario pertence á familia monfortina López Baamonde e aínda que foi estudado e divulgado parcialmente —sobre todo polo investigador da historia local Felipe Aira—, ata agora non se editou en forma de libro. Segundo explica José María Lago Bornstein —responsable da edición—, Mancio de Torres chegou a Monforte en 1613 co encargo de ordenar o arquivo do mosteiro, que por entón estaba moi desorganizado.
Criterio novo
«Frei Mancio estivo en Monforte ao redor dun ano e ordenou e catalogou o arquivo cun criterio racional e novo para a súa época», explica. «Mentres estivo no mosteiro de San Vicente, rexistrou da súa propia man un total de 1.483 documentos», engade. Con posterioridade, outros arquiveiros ampliaron o catálogo con novas anotacións.
Os documentos orixinais que catalogou Mancio de Torres perdéronse —di así mesmo Lago—, de maneira que o inventario que se acaba de publicar é a única fonte que permite acceder a eles. «Non podemos saber exactamente o que dicían eses documentos, pero as epígrafes que redactou frei Mancio dannos unha idea moi clara do que contiñan», agrega. Os máis antigos da colección remóntanse a principios do século XIV.
No inventario figuran numerosas escrituras de arrendamentos de terreos na área de influencia do mosteiro, que abarcaba os entón denominados partidos de Monforte, Doade, Vilachá, Recemir e Ribasaltas e Valverde e Santa Lucía. «Por estes documentos pódese saber que en tal lugar e en tal ano, os monxes de San Vicente arrendaban parcelas para cultivar viñas ou trigo, entre outros moitos datos —apunta o editor—, polo que poden ofrecer moita información sobre a agricultura e as actividades económicas de períodos moi pouco coñecidos».
Outros documentos catalogados por Mancio de Torres —sinala así mesmo Lago nun estudo introdutorio que redactou para esta edición—, permiten apreciar o crecemento demográfico de Monforte no pasado, coñecer as preitos e querelas xudiciais que tivo o mosteiro e tamén algúns «datos curiosos máis ou relevantes», como «descubrir que o conde de Lemos tiña unha casa a modo de refuxio privado fronte á casa do médico» ou que no ano 1536 valorouse a posibilidade de trasladar outro lugar o propio mosteiro de San Vicente do Pino , debido á escaseza de espazo para «edificar celas nin igrexa».
«Parecíame unha desgraza que algo así non fose accesible»
Fincado desde hai anos en Sober, José María Lago Bornstein publicou anteriormente outros dous libros sobre a historia da comarca de Lemos, A escola de Proendos e Crónicas históricas da vila de Monforte.
—Como pasou o manuscrito de frei Mancio Torres ao poder da familia López Baamonde?
—Non está claro do todo, pero é probable que o documento fose escondido durante a invasión napoleónica de 1809 e aparecese anos despois no faiado dunha casa particular.
—Por que decidiu editalo?
—Porque me parecía unha desgraza que un documento histórico tan importante non fose accesible para os investigadores e os lectores en xeral. Creo que é un documento irrepetible e moi necesario para entender a historia de Monforte e da comarca. Contén unha cantidade enorme de información que deberán desmenuzar os historiadores. Só lendo as epígrafes do inventario de frei Mancio, por exemplo, nestas páxinas pódese ver o rápido crecemento urbano que tivo Monforte entre os séculos XVI e XVII, polos documentos de arriendos e vendas de leiras para construír casas que se redactaron nesa época.
—Resultou difícil editar esta obra?
—Á parte do traballo que me deu transcribir o texto orixinal, o problema é que non estaba moi seguro da acollida que pode ter un libro deste tipo. Intentei conseguir apoio institucional para editalo, pero non foi posible e decidín publicalo pola miña conta, sen ningunha axuda. Como aínda non se se terá moita demanda, de momento só imprimín uns poucos exemplares que se venden exclusivamente a través da librería Agrasar de Monforte. Non quixen facer unha tirada grande, porque talvez despois os libros non se vendan o suficiente como para compensar os gastos da edición. Se vemos que o libro se vende ben e que hai máis demanda, imprimiranse máis exemplares a pedido.