Reconstrúen o asasinato do alcalde monfortino Rosendo Vila en 1936

Francisco Albo
francisco albo MONFORTE / LA VOZ

LEMOS

Una fotografía de Rosendo Vila en la galería de retratos de antiguos alcaldes de la casa consistorial de Monforte
Unha fotografía de Rosendo Vila na galería de retratos de antigos alcaldes da casa consistorial de Monforte FRANCISCO ALBO

O avogado José Antonio Cardelle sinala que morreu na súa casa, na rúa Vilanova

26 sep 2019 . Actualizado ás 05:30 h.

Este mes cumpriuse o 83 aniversario da tráxica morte do antigo alcalde monfortino Rosendo Vila Fernández, cuxa figura é menos coñecida que a do último rexedor republicano do municipio, o socialista Juan Tizón Herreros , falecido no exilio en Portugal en 1945. A diferenza deste último, ata agora non foi obxecto de estudos por parte de especialistas na Guerra Civil. Co fin de axudar a sacar do esquecemento a este importante personaxe da historia política local, o avogado José Antonio Cardelle reconstruíu a súa biografía -e en especial as confusas circunstancias que rodearon o seu asasinato- estudando os arquivos xudiciais e outras fontes históricas.

Rosendo Vila ocupou a alcaldía de Monforte entre o 6 de febreiro e o 17 de xullo de 1935, nun período de gran inestabilidade política, encabezando unha xestora que fora nomeada polo gobernador civil Artemio Precioso. Militou primeiramente no Partido Republicano Radical e despois na Unión Republicana, dúas formacións de centro dereita. De acordo cos datos recolleitos por Cardelle nos arquivos do xulgado de Monforte e dun xulgado militar eventual que funcionou por entón no municipio, a súa morte produciuse durante a incursión dunha vintena de falanxistas que se presentaron na súa vivenda -un chalé situado na actual rúa Vilanova onde o exalcalde vivía coa súa muller e a súa filla- cara ás dúas e media da madrugada do 7 de setembro de 1936.

Segundo explica Cardelle, os documentos conservados nos arquivos xudiciais din que outros membros do mesmo grupo chamaron á vez á porta da casa do seu irmán Faustino -situada xunto á súa- para esixirlle a entrega dun aparello de radio que, segundo os falanxistas, utilizábase para escoitar informacións do goberno republicano de Madrid. Dous deles recolleron a radio e fóronse con ela en dirección á estrada de Lugo. Mentres tanto, outros integrantes do grupo golpearon a porta da casa de Rosendo Vila e ordenáronlle que abrise, afirmando que tiñan ordes para rexistrar a vivenda. O antigo rexedor respondeulles desde dentro, dicindo que se ofrecía a presentarse no cuartel da Garda Civil, pero á vez dirixiuse á fiestra da cociña e desde ela fixo lume cun revólver, disparando unha soa vez. Os asaltantes responderon cunha forte descarga e Vila dirixiuse entón á fiestra do seu cuarto, no lado oposto da casa. Alí achouno morto pouco despois a súa muller. Estaba derrubado sobre o alféizar, cos brazos e medio corpo caídos cara ao exterior.

Inspección e autopsia

A documentación reunida por Cardelle sinala ademais que o ruído do tiroteo alertou aos axentes da Garda Civil -o cuartel non estaba lonxe-, que se presentaron pouco despois no lugar. Ás cinco e media da madrugada chegaron á casa o xuíz de instrución de Monforte, un oficial do xulgado e un médico forense. A autopsia determinou que a morte de Vila se debeu a un tiro de rifle na cabeza. Un exame realizado por unha comisión xudicial comprobou ademais que na fachada do chalé había 32 impactos de bala, ademais doutros tres nas paredes laterais.

Segundo José Antonio Cardelle, o xulgado declinou a competencia sobre estes feitos na xurisdición militar, que se limitou a pedir un informe á Garda Civil. Os responsables deste corpo responderon que non se puido identificar os autores da morte do exalcalde, xa que só os viron a súa muller e o seu irmán, e ningún deles coñecíaos, de maneira que o crime quedou impune.

Unha intensa actividade en só catro meses de mandato

Rosendo Vila naceu en 1886 en Ribas Pequenas -en Bóveda- e emigrou moi nova a Cuba, onde traballou como xornalista e desempeñou actividades no mundo das finanzas e a industria. Alí casou con Mercedes Torregrosa, filla dun empresario alacantino que representou ao soado industrial sarrián Matías López. O matrimonio asentouse despois coa súa filla en Monforte, onde Vila publicou no semanario O Combate artigos políticos que -segundo Cardelle- mostran un alto nivel cultural.

Cando ocupou a alcaldía, aos 50 anos, Vila declarou no diario O Pobo Galego que o Concello tiña moitos funcionarios que cumprían o seu labor sen eficacia e que a súa intención era despedilos na súa maioría a fin de aforrar fondos para investir en obras públicas. «Só foi alcalde catro meses e sabía que a súa situación era provisional -di Cardelle-, pero nese tempo fixo máis cousas que o goberno local que o precedeu e o que o sucedeu». Entre outras actuacións, creou unha Casa de Socorro, iniciou as obras dunha traída de augas e mellorou os servizos de recollida de lixo e a hixiene de rúas e colexios.

Cardelle di que Vila se enfrontou co xefe local do dereitista Partido Agrario Español, Andrés Gil Municio -de moita influencia na política monfortina-, pero gozaba dun aprecio xeral. Un informe da Garda Civil redactado durante a guerra sinalou a súa «boa conduta moral, pública, privada e familiar». Tras a súa morte, a súa muller e a súa filla deixaron Monforte para establecerse en Alacante.