Tempo de poda na Ribeira Sacra, con permiso da lúa

Luis Díaz
LUIS DÍAZ MONFORTE / LA VOZ

LEMOS

carlos roda

A futura colleita toma corpo estes días a golpe de tesoira, meses antes de que aparezan nas cepas os primeiros brotes

08 ene 2019 . Actualizado ás 16:57 h.

O viño desta anada empeza a tomar corpo. Aínda queda moito para que aparezan os primeiros brotes primaverais nas cepas, pero a colleita comeza a perfilarse agora. Pode iniciarse antes ou despois, pero xaneiro é o mes de pódaa nas viñas da Ribeira Sacra. Cun pouco de práctica, calquera pode podar. Facelo ben, é outra historia. Hai mesmo quen o considera unha arte.

«Eu véxoa máis ben como un exercicio de sentido común. Á cepa vaslle deixando cada ano unha tarefa. Ao ano seguinte, ves como a desenvolveu. Se puido con ela, se aínda se lle pode esixir algo máis ou se, pola contra, hai que rebaixarlle a carga», opina o presidente do consello regulador da denominación de orixe Ribeira Sacra, José Manuel Rodríguez.

Pódaa consiste nunha serie de cortes que se executan con ferramentas específicas -tesoiras e serruchos- en brazos e sarmientos da cepa durante o período de parada invernal. Sen esta práctica, esas prolongacións crecerían máis e máis cada ano ata esgotar unha planta incapaz de alimentar tanta produción.

Nos seus primeiros anos, pódaa serve para dar á planta unha forma determinada que busca o viticultor para optimizar o cultivo. Máis adiante, permite unha colleita anual de uva o máis regular e constante posible. O que se busca ao controlar o seu potencial de crecemento vexetativo é «regularizar a fructificación, facendo que os acios aumenten de tamaño, melloren de calidade e maduren ben», explica o Tratado de Viticultura Xeral de Luis Hidalgo.

«Dúas cepas da mesma variedade e en igualdade de condicións, con idéntica carga, poden ter producións diferentes, segundo repartiuse esa carga, porque as xemas das varas teñen fertilidade máis pronunciada e perfección nos seus acios debido á súa posición no sarmiento», recolle este prestixioso tratado vitícola.

Como un soldado sen fusil

Non se poda igual unha cepa vigorosa que outra menos robusta. Tampouco se pode asignar a mesma «tarefa» á vide nun viñedo de chan pedregoso e noutro de terra profunda e fértil. O número de xemas que se deixan, e a consecuente carga de acios, debe ter en conta ese tipo de condicionantes. «Na ribeira de Doade dicíase antes que unha cepa sen varas era como un soldado sen fusil. Pero se o soldado non ten forza para ter conta do fusil, mal asunto», ironiza José Manuel Rodríguez.

Noutros tempos, pódaa acomodábase á fase que atravesaba a lúa. En determinados ciclos, non se debía tocar á cepa. É unha recomendación que cada vez se segue menos. Cando se compaxina a viticultura con outra actividade, ou se dispón dunha superficie de viñedo relevante en extensión, resulta difícil renunciar a semanas enteiras de traballo só porque coinciden cunha determinada fase lunar.

«Entre a minguante e a nova din que é a mellor época. En crecente e lúa vella, non se debe podar. Nalgunhas árbores, os brotes van cara abaixo se a poda foi en lúa mala», detalla o enxeñeiro agrónomo Victoriano Pérez. «Non sei se a norma sirve so para os que podan de noite ou tamén para os que o fan de día», engade con socarronería.

A marxe de tempo para pódaa depende da intensidade do inverno, cuxas temperaturas determinan o período de parada vexetativa da vide. Adoita realizarse entre decembro e febreiro, aínda que o normal é que se concentre en xaneiro. En zonas de ribeira ben abrigadas pódase xa desde decembro porque é difícil que as xeadas primaverais poidan afectar aos primeiros brotes.

Pódaa nas viñas máis expostas ás xeadas que se producen en ocasións a finais de abril e comezos de maio aprázase o máis posible para atrasar á súa vez a brotación. Canto máis tarde volva á actividade á cepa, menos posibilidades hai de perder a produción polo descenso das temperaturas nocturnas. O problema, apunta Victoriano Pérez, é que os anos veñen cada vez máis raros «e moitas veces a savia xa corre pola planta no mes de febreiro». Podar nesas condicións, con actividade vexetativa, suporía un enfraquecemento da cepa que pagaría nesa e mesmo nas futuras colleitas.

Espaldera no canto de «vaso»

Non só o clima cambia na Ribeira Sacra. Tamén o fixeron os sistemas de condución do viñedo e as vides cultivadas. Pola súa comodidade, prolifera a guía das cepas en espaldera, en vez do vaso tradicional. Pero pódaa propia das conducións máis modernas, nas que se utilizan postes e arames, non sempre é compatible cos chans pobres das viñas en bancales.

Tampouco se podan igual todas as variedades. Coa mencía hai maior experiencia acumulada, e trátase ademais dunha cepa moi constante en produción de uva. Non sucede o mesma con outras variedades de cultivo tradicional recuperadas recentemente. O albarello ou brancellao trae de cabeza a máis dun viticultor. «É unha poda complexa polo tipo de caste e porque inflúen outros factores como o tipo de clon ou de portainxertos. Pero hai que ter en conta que é unha cepa menos produtiva, co que convén deixar algún ollo máis na cepa», di Xesús Verao.

Na viña da súa familia na Cividade consérvanse algunhas das cepas máis antigas desta variedade. Vides centenarias das que se extraeu material vexetal para unha investigación na Estación de Viticultura e Enoloxía de Galicia. Verao suxire podar o albarello polo sistema de vara e cotón, á vella usanza. «Tíralle máis do entendemento á cepa», di.