Achan en Pantón o forno de cal máis occidental da provincia

Francisco Albo
francisco albo MONFORTE / LA VOZ

LEMOS

LUCAS VÁZQUEZ

O lugar atópase no Cotillón, onde hai tamén unha antiga capela rupestre

05 ene 2019 . Actualizado ás 20:59 h.

A aldea do Cotillón -na parroquia de Acedre, en Pantón- é coñecida porque nela se descubriu en 1997 unha singular capela rupestre considerada como un dos monumentos relixiosos máis antigos da Ribeira Sacra. O que case ninguén sabía é que na localidade se atopa ademais o único forno artesanal de cal que se coñece neste municipio. O achado foi realizado polo restaurador e investigador Sol Docampo, que tamén localizou nas proximidades unha canteira da que se extraía pedra calcaria.

A asociación cultural Segredos de Pantón ten previsto acondicionar nos próximos meses unha ruta para facilitar as visitas a este esquecido elemento do patrimonio local. Segundo apunta Lucas Vázquez, membro deste colectivo, o antigo forno do Cotillón é o máis occidental dos que se coñecen na provincia. «Os demais fornos lucenses están nas montañas da zona oriental, nos concellos de Quiroga, Folgoso do Courel, O Incio, Becerreá e Baralla», sinala.

Localización confusa

A existencia dun forno de cal en Pantón non era totalmente descoñecida, xa que unha publicación sobre os esgrafiados ou decoracións con cal da Ribeira Sacra -editada polo consorcio de turismo- menciona unha construción deste tipo. «Pero ese traballo di que o forno estaba nun lugar chamado Recimil, e en Pantón non hai ningún sitio con ese nome», di Vázquez.

Sol Docampo -explican así mesmo desde a asociación- localizou o lugar despois de comprobar nun mapa xeolóxico que no municipio de Pantón existía unha veta de roca calcaria. «Guiándose por ese mapa foi facer unha busca no Cotillón e encontrou ao dono dos terreos nos que se encontran o forno e a canteira de pedra caliza, que sabía da súa existencia», apunta Lucas Vázquez. «Os veciños, ademais, coñecían tradicionalmente ese lugar como A Caleira», engade.

O forno de cal consiste nun pozo de aproximadamente 1,70 metros de profundidade por un metro de ancho que está labrado na roca natural. «Ten unhas dimensións algo máis pequenas que os que hai en Quiroga ou no Courel», comenta Vázquez. Do mesmo xeito que os demais fornos deste tipo existentes na provincia, deixou de utilizarse fai ao redor de medio século. Na actualidade, o forno e a canteira están parcialmente ocultos pola maleza, aínda que o camiño que leva ao lugar pode ser percorrido sen problemas. Nos arredores hai tamén un pedregal formado por restos da roca calcaria extraída da canteira. «É posible que na mesma zona houbese algún outro forno, pero para comprobalo hai que examinar máis a fondo os terreos», agrega Vázquez.

Usos tradicionais

O cal obtido neste forno utilizábase para revestir os muros exteriores das vivendas -que ás veces se decoraban con esgrafiados- e tamén serviu como argamasa na construción das vías de ferrocarril que pasan polo municipio. A asociación Segredos de Pantón agarda que este lugar se converta agora nun novo atractivo para o turismo cultural.

No sur lucense consérvanse varios caleiros ou fornos de cal en lugares como San Román do Mao e Toldaos -no Incio-, Cereixido, Xestoso, Soldón dá Seara -en Quiroga- e Vilamor do Courel. Nalgúns casos, como o de Cereixido, foron restaurados e acondicionados para visitas turísticas. O forno de Vilamor foi rehabilitado fai poucos anos pola asociación Fonte do Milagre, que levou a cabo nel unhas recreacións de elaboración de cal segundo o método tradicional. Estas construcións, doutra banda, encádranse na arquitectura popular con pedra seca, que acaba de ser declarada patrimonio inmaterial da humanidade pola Unesco.