A crise demográfica, os incendios, as consecuencias das nevadas e os recortes lastran o seu desenvolvemento
04 novs 2018 . Actualizado ás 09:34 h.«E cando eu e vos poucos veciños que estamos aquí morramos, quen vai a coidar de todo isto?», reflexionaba un veciño de Piornedo tras os incendios que modificaron a paisaxe do pulmón de Galicia, a Reserva dá Biosfera dúas Ancares Lucenses. Un ano despois, unha gran nevada fóra de tempada converteu nun caos a montaña luguesa, con estradas e pistas bloqueadas polas ramas, e centenares de veciños sen luz durante catro días.
«Pasamos en poucas horas dunha temperatura de primavera, fornecendo a savia e con follas verdes e froitos por caer, a un inverno intenso, co que de novo temos un escenario de caos, un exemplo máis de que as consecuencias das políticas de abandono do sector agrario dos anos 80 e 90 xa as estamos a notar agora», explica o enxeñeiro de Montes Raúl García.
En 1980, en Vilar de Cancelada (Becerreá) -onde esta semana estiveron máis de 40 horas sen luz- vivían 90 veciños, hoxe son doce. Nas 16 aldeas da parroquia de Donís (Cervantes), nos anos 50 vivían ao redor de mil persoas, hoxe apenas superan o centenar. Na Fonsagrada, un dos municipios máis extensos de España, hai só unha década vivían mil veciños máis que na actualidade. A inicios do século XX chegaron a ter 20.000 habitantes, máis que o municipio de Ourense.
Este desastre demográfico continuo non ten visos de que se deteña. «O abandono da actividade agraria -e que nos pobos apenas quede xente nova que poida realizar a limpeza das leiras- implica que o monte invade os propios núcleos. Na provincia, a poboación maior de 85 anos é a mesma que menores de 10 anos. E se falamos de maiores de 65 (son un 28,8% do total) temos a mesma poboación desta idade que menores de 36. E en determinados concellos de montaña a poboación maior de 65 anos é o 40% ou superior», explica Raúl García.
Esta realidade coñecida comeza agora a explotar de xeito máis visible tras as consecuencias dos incendios (2.700 hectáreas en Cervantes en outubro do 2017) e das recentes nevadas. Esa percepción xa é asumida polos poucos veciños que seguen vivindo na montaña lucense, con pequenas incorporacións case heroicas de novas familias. «Dan ganas de marchar de aquí», lamentábase esta semana José Luis, un veciño de Vilar de Cancelada, enfadado porque tras catro días sen luz «ninguén veu por aquí a darnos unha explicación».
«Póñennos en valor a montaña con numerosas declaracións e moitas etiquetas, pero o que non poñen en valor son os proxectos de mellora de vida», explica un veciño de Piornedo. Entre os habitantes dos Ancares xa se asentou a percepción de abandono das Administracións, especialmente das para eles afastadas Xunta e Estado.
Exemplos da vida diaria
Casos como os vividos en Folgoso do Courel ou en Navia de Suarna con falta de médicos e riscos para acceder ás urxencias; ou a ausencia de nenos (este ano só houbo dous novos alumnos en Navia); ou os cortes de subministración telefónica e de Rede (como as 11 horas que sufriron os negocios e particulares en pleno agosto); ou anciáns que viven sos e sofren unha caída nas súas casas ata que alguén os bota en falta; ou os enfermos que necesitan quimioterapia e fan desprazamentos a Lugo ou A Coruña; ou o peche de oficinas bancarias, farmacias e servizos administrativos «por falta de rendibilidade»... non fan máis que aumentar a sensación de abandono e de receo cara a outros lugares de Galicia con máis votantes e poderes económicos.
«Para que a xente, sobre todo a nova, permaneza, non hai máis remedio que investir e crear servizos, transportes, mellorar a calidade de vida», explica Manuel Rodríguez, hostaleiro do Hotel Piornedo, quen propón un deses xestos pequenos que unidos poden axudar: «En Donís hai unha escola nova e grande que está pechada. Por que non se volve a abrir para que haxa un médico, un enfermeiro, algún administrativo ou persoal que dea servizo e que non nos obrigue a ir a San Román por unha estrada que está impracticable, especialmente en inverno».
Política global e transversal
O enxeñeiro Raúl García explica que se necesitan políticas globais e a longo prazo, que inclúan de xeito transversal a todos os sectores. «Non existe unha preocupación real para poñerlle freo a esta situación, porque isto non se reverte dun día para outro». E conclúe o seu argumentario cunha reflexión: «Falando cunha persoa de 60 anos que naceu e viviu sempre en Lugo capital, recoñecíame que os mellores expertos e profesionais que coñecera viñeran do rural, porque a xente do campo ten un sexto sentido e unha percepción da vida máis completa».
A montaña non só está abandonada, tamén as capitais xa sofren os seus efectos.