Montefurado, terras de ouro e aceite

carlos roda / carlos cortés MONFORTE / LA VOZ

LEMOS

Esta parroquia de Quiroga garda espectaculares vestixios da minería aurífera dos romanos

15 jul 2018 . Actualizado ás 05:00 h.

Desde Quiroga

É preciso tomar a estrada N-120 en dirección Ponferrada. No quilómetro trece hai un desvío á esquerda que conduce á localidade de Montefurado e ao túnel da Boca do Monte

O territorio da actual parroquia quiroguesa de Montefurado estivo estreitamente relacionada coa explotación do ouro por parte dos romanos durante os séculos II e III de nosa era. De feito o pobo foi construído sobre a antiga explotación e varias das súas vivendas están xusto ao bordo das terrazas das frontes mineiras. Ademais, os veciños souberon aproveitar a rede de galerías escavadas nas frontes de explotación, que foron convertidas en funcionais adegas para a conservación do viño.

Pero polo que realmente destaca Montefurado é polo seu espectacular túnel, construído polos romanos no século II coa intención de desviar o curso do Sil nun tramo duns tres quilómetros e dese xeito aproveitar as areas depositadas nese treito de río. Foi o maior lavadoiro de ouro dos construídos por Roma nesta comarca aurífera. Esta impresionante obra de enxeñería antiga, á que os veciños da zona denominan A Boca do Monte, ten unha lonxitude duns 52 metros e unha altura de vinte, aínda que nos seus inicios a cavidade medía 120 metros de longo. En 1934 produciuse un derrubamento parcial do túnel que o deixou reducido á metade da súa lonxitude, no estado en que se atopa na actualidade. Aquel derrumbe provocou tamén a desaparición das ruínas do castelo Pena do Curvo, que estaba xusto sobre o lugar que veu abaixo.

Enriba do espolón rochoso

Anteriormente a totalidade do espolón rochoso no que foi escavado o túnel, estaba ocupado por un asentamento prerromano coñecido hoxe por castro dá Pena dá Boca. Unha boa parte da súa superficie tivo que ser aterrazada debido aos seus fortes pendente, para deste xeito poder aproveitar o terreo para a construción das vivendas e facelo habitable. Actualmente quedan os restos dalgúns deses muros, pero os labores agrícolas e a construción da estrada que leva aos Anguieiros, alteraron en gran medida o xacemento.

Na contorna e no mesmo núcleo de Montefurado distínguense perfectamente dous niveis paralelos de explotación aínda que situados a distintos niveis. O nivel inferior está situado por baixo do pobo e esténdese ata a mesma estrada que dá acceso á localidade. Actualmente estes terreos están dedicados a viñedos e hortas. Na segunda fronte de explotación, situado na cota máis alta, aséntase a vila de Montefurado e esténdese ladeira arriba, ata as proximidades da estrada que leva ao Ermidón.

En ambas as frontes de explotación pódense ver aínda varias galerías de derrumbe xa preparadas para abater o monte. A maioría localízanse na fronte superior da explotación, varias delas escavadas a distintos niveis e comunicadas entre si.

A coñecida como adega de Ramos e o resto da súa vivenda atópase asentada sobre unha destas explotacións mineiras. Desde a planta baixa da casa accédese á adega situada no subsolo, que está formada por varias galerías. Cubas de madeira, garrafones e botellas de viño ocupan as distintas galerías distribuídas en diferentes niveis, «é o mellor xeito de conservar o viño, xa que está todo o ano á mesma temperatura», comenta o propietario da adega e vivenda.

No lugar da Caborca, por amais da aldea, hai varias escavadas no terreo que no seu día tamén foron aproveitadas como adegas e almacéns de palla. Un pouco máis arriba e xa nas proximidades da estrada que leva ao Ermidón, tamén había varias galerías, apunta un veciño, pero na súa maioría están xa caídas ou cubertas de maleza.

Na parte baixa da vila de Montefurado atópase a adega de Demetrio, na fronte de explotación inferior e na parte baixa da mesma vivenda. Aquí tamén se aproveitou como adega unha galería escavada no terreo, pero non chegou a acadar as dimensións das anteriores, porque o tipo de roca impedía conseguir maior profundidade no talude.

O muíño do pobo

Pero Montefurado tamén conserva interesantes testemuños sobre a elaboración artesanal do aceite, unha actividade moi arraigada e que co tempo foi caendo en desuso ata practicamente quedar no esquecemento. En tempos había un muíño ou almazara no pobo, coñecido polo Muíño dá Casa do Porretas. Ademais de moer para a propia casa, tamén o facía para os veciños de Montefurado e da vila de O Ermidón. O propietario cobraba en metálico ou polo sistema tradicional da maquía, mediante o que quedaba cunha porcentaxe de aceite segundo a cantidade de oliva moída.

«As oliveiras estaban repartidas por toda a aldea de Montefurado -relata un veciño- e estendíanse dende aquí ata ou lugar do Ermidón polo camiño arriba, hoxe denominado Camiño Real, e tamén dende a igrexa de Montefurado e ata a aldea dúas Albaredos, había moitísimas oliveiras».

En Montefurado aínda quedan interesantes vestixios da súa arquitectura tradicional, na que o barro foi un elemento principal, utilizado como morteiro. Proba diso é esa cor avermellada, moi característico da zona, e que cobre unha boa parte dos muros de antigas vivendas.

Unha das casas máis importantes da localidade era a de Campomanes, de gran abolengo e que anos máis tarde cambiou de propietaria pasando a chamarse A Casa dá Marcelina. «Tiña un forno e cocía para vos veciños -contan os veciños-, ademais de cocer para a casa. En tempos do racionamento, repartía fariña entre vos veciños para que puidesen elaborar ou pan. Queríanse facelo non seu forno, só tingan que traer a leña e a doa prestábase a atender ou forno. Non lles cobraba nada, era moi boa muller».

Montefurado tamén conta cun interesante legado arquitectónico de tipo relixioso, como a súa monumental igrexa parroquial de San Miguel. Trátase dun templo de considerables dimensións construído en 1759, segundo a inscrición gravada nun dos seus sillares. Ten planta en forma de cruz latina e é dunha soa nave, distribuída en tres zonas separadas por arcos de medio punto. O seu retablo maior é de estilo rococó e os dous laterais son neoclásicos.

Sitial de cerimonia

Na capela maior da igrexa destaca un sitial ou asento de cerimonia blasonado, que en tempos era ocupado polo antigo señorío xurisdiccional durante a súa asistencia aos oficios relixiosos.

A pedra que foi utilizada na construción da igrexa parroquial -de alto contido en ferro e de aí a súa peculiar cor-, procede dunha antiga canteira situada no lugar coñecido por Ferrería.

Tamén son interesantes a fonte e o lavadoiro público situados no centro do pobo, cuxa auga sobrante era destinada a regar as hortas. Ten dúas inscricións en ambas as pedras de sillería, unha coa data da súa construción, 1738, e a outro con varios signos e letras que son de orixe descoñecida.