Radiografía dun campo de batalla

Francisco Albo
francisco albo MONFORTE / LA VOZ

LEMOS

Roi Fernández

Buscan no subsolo pegadas dun choque armado de abril de 1949 en Monforte

18 abr 2018 . Actualizado ás 22:05 h.

Os incendios forestais que provocaron graves danos o pasado outubro na parroquia monfortina de Chavaga facilitou considerablemente a nova campaña arqueolóxica que se desenvolve no escenario da chamada batalla de Repil, librada o 20 de abril de 1949 no límite entre este municipio e o da Pobra do Brollón. O lume arrasou a vexetación que rodeaba as ruínas da casa de Amaro, na que se refuxiou no seu día unha partida de guerrilleiros comandada por Evaristo González Pérez, coñecido como Rocesvinto ou Rozamentos. No terreo que quedou despexado de vexetación, os arqueólogos agardan atopar agora máis pegadas materiais daquel sanguento choque armado.

Unha parte importante da actual fase da investigación leva a cabo co auxilio dun gradiómetro, un aparello que pode detectar as alteracións no campo magnético terrestre que causan os obxectos enterrados no subsolo. Os rastreos realízanse nun terreo situado a pouca distancia da casa de Amaro que antes estaban cubertos de matogueiras. Neste lugar poden verse os restos dun valado agrícola de pedra que -segundo diversos testemuños orais- foi utilizado como parapeto polos gardas civís que hai agora 69 anos atacaron a casa de Amaro utilizando metralladoras e selectas. Os investigadores supoñen que baixo a superficie deste campo pode haber cascos de bala ou outros residuos do combate. Iso é o que se busca co gradiómetro.

A campaña empezou o pasado luns e desde entón tamén se rastrexou o subsolo na contorna inmediata das ruínas da casa. Os datos rexistrados polo gradiómetro neste lugar aínda non se analizaron, pero os arqueólogos sinalan que xunto á antiga vivenda é máis probable que aparezan outros obxectos depositados en épocas posteriores ao enfrontamento armado, xa que a casa volveu ser ocupada na seguinte década -despois de que os seus donos cumprisen condenas de cárcere- e non quedou abandonada ata comezos dos anos 60.

Contextos alterados

Os promotores do proxecto, segundo explican, pretenden «comprobar se é posible seguirse arqueológicamente trázalas de combates en contextos alterados por labores agrícolas, espolios e outras actividades». As experiencias acumuladas noutras investigacións realizadas en antigos campos de batalla da Guerra Civil -engaden- indican que iso si é posible.

Novas escavacións para achar rastros materiais da guerrilla

Ademais das prospeccións con gradiómetro, a campaña arqueolóxica iniciada esta semana comprende escavacións en dúas áreas diferentes do interior da antiga casa de Amaro. Unha delas é unha estancia que en tempos serviu de cociña e que, segundo a memoria oral, foi utilizada como dormitorio nos anos 40 polos guerrilleiros da agrupación de Evaristo González. Outra zona de escavación é un salón comedor que durante a ocupación da casa pola guerrilla era un espazo único e que nos anos 50 foi dividida nun salita e un cuarto.

Doutra banda, os arqueólogos teñen previsto escavar un terreo correspondente a unha horta que estivo situada xunto á entrada principal do patio da casa e pechada por un muro perimetral. Por esa porta saíron tres dos guerrilleiros cando a casa foi atacada polas forzas da Garda Civil e no terreo da horta foron abatidos a tiros. Nunha intervención anterior, os investigadores atoparon neste sector un casco de bala de pistola.

Nas precedentes campañas, os investigadores escavaron niveis de terreo que corresponden á última época de ocupación da casa, despois dos sucesos de 1949. Nesta fase agárdase recuperar materiais do período en que a vivenda serviu de refuxio aos guerrilleiros e comprobar se os testemuños arqueolóxicos coinciden co que sabe polos documentos históricos e a tradición oral.

«A técnica do gradiómetro permite facer rastreos con moita rapidez»

C arlos Otero traballou durante dezaoito anos como colaborador non Instituto de Ciencias do Patrimonio, dependente do Consello Superior de Investigacións Científicas. Hoxe é un investigador autónomo especializado non manexo do gradiómetro magnético.

-Que diferenza hai entre ou gradiómetro e ou xeorradar?

-Á parte de que funcionan con técnicas distintas, ou gradiómetro ofrece a vantaxe de que permite traballar con moita máis rapidez e comodidade. Unha superficie de catrocentos metros cadrados pode ser varrida cun gradiómeto en preto de media hora. É ou mellor método que hai hoxe para facer un primeiro rastreo nun xacemento arqueolóxico.

-Esta técnica utilizar moito en Galicia?

-Utilizouse algunhas veces, unha delas non castro de San Lourenzo, na Pobra do Brollón. Usar moito máis en Inglaterra. Alí acostuman montar vos gradiómetros sobre pequenos carros, algo que facilita aínda máis ou traballo cando investígase en superficies máis ou menos planas. En Galicia iso é imposible porque ou terreo é moito máis accidentado e polo tanto hai que soster ou aparello coas mans.

-Vos resultados do rastreo de Repil tardarán moito tempo en estar dispoñibles?

-Non, con este método tardar moi pouco en procesar vos datos. Probablemente teñamos resultar a finais desta mesma semana e entón saberemos que é ou que pode haber oculto non subsolo.