Memorias de tempos aínda recentes na aldea de Carballal

CARLOS RUEDA / FRANCISCO ALBO MONFORTE / LA VOZ

LEMOS

Situada entre O Courel e A Pobra do Brollón, é un exemplo do tradicional modo de vida da serra

16 jul 2017 . Actualizado ás 19:00 h.

No mesmo límite entre A Pobra do Brollón e Folgoso do Courel atópase a localidade de Carballal, pertencente a este último municipio. Como outras aldeas da serra, sufriu nas últimas décadas un forte descenso demográfico que continúa na actualidade. Nos seus mellores tempos había vinte e seis casas abertas nas que convivían baixo o mesmo teito unha media de sete persoas, aínda que nalgúns casos chegaban ata dez. Hoxe en día a poboación de Carballal redúcese a sete veciños.

A única riqueza da aldea cifrábase na agricultura e gandería, na súa maioría de autoconsumo. Arsenio Fernández, un veciño de Carballal, lembra que se plantaban todo tipo de hortalizas, patacas e principalmente cereais -trigo e centeo- nos lugares dos Predoutos e a Campa Vella. A localidade contaba con varias airas onde levaban a cabo as mallas -as chamadas de Casa do Carrozo, Lameso, López e A Carreira- o que dá unha idea do volume de cereais que se sementaban. Este labor tradicional xa empezaba a estar mecanizada. A Casa do Carrozo, a de Arsenio, dispuña dunha máquina de mallar. «Era unha máquina dá casa Centauro que tiña motor de gasóleo, era moi potente e traballaba moi ben», lembra o veciño.

En varias aldeas

A máquina prestaba servizo aos seus propietarios e a outros veciños de Carballal, pero tamén ía ás aldeas dos arredores: O Busto, Teixeira, Lebrón, Pradelas, O Mazo, Parada de Montes, Couso, Río de Bois... «E teño ido ata Vilamor do Courel», di Arsenio Fernández. «Cando íamos mallar ás aldeas levábamos con dúas parellas de bois, unha para levar a malladora e outra para levar ou motor», engade.

Arsenio encargábase da malladora e a súa mantenemento, xa que era perigoso o seu manexo. Ao redor de 1940 cobraba por horas a razón duns vinte duros por hora. «Pasábase moi mal, xa que estabas todo ou día mallando entre moito po e calor», di.

A castaña foi tamén un recurso importante para a economía local sobre todo para o consumo da casa e para cebar aos animais. A que sobraba, castaña en seco, levaba a vender ás feiras da Pobra do Brollón.

Na aldea había tres sequeiros, pero a Casa do Carrozo tiña dofuera da aldea, un en Froxán e outro en Ferreirós de Arriba. En tempos a familia chegaba a cultivar ata dezaoito fanegas de castañas -uns mil quilos- nos soutos que tiña en Carballal, Froxán e Ferreirós de Arriba.

Ademais Arsenio dedicaba as súas poucas horas libres a exercer de artesán. «Traballei de ferreiro, zoqueiro, cesteiro e tamén de carpinteiro facendo carros», conta. Ademais de fráguaa da súa casa había outras dúas na aldea, a da Casa de Roque e a de Francisco.

Múltiples ferramentas

Ademais de arranxar ferramentas e apeiros de labranza, Arsenio tamén os fabricaba. «Facía arrellas para vos arados, cravos e ferraduras para vos cabalos, bisagras e cravos para as portas, en definitiva un pouco de todo», explica. Como carpinteiro fixo tambiénarados de madeira e moitos carros. «Na casa sempre tinga tres, para ou meu servizo ou para vendelos a quen lle interesase e tamén vos facía por encargo», agrega. Aínda conserva un carro que construíu en 1935, coas rodas de madeira de tezo. No resto da estrutura usábase madeira de fresno, moi abundante na aldea. «Ou teixo é unha dás madeiras máis duras e moi dificil de traballar», di. «Cando dabas un golpe á roda parecía que pegabas con ferro», engade.

A madeira de tezo viño da Devesa dá Rogueira, no Courel, a través duns veciños de Ferreirós de Arriba que se hicieorn con ela. En tempos, a Casa do Carrozo e outras dúas de Carballal dedicáronse tamén ao transporte de mineral de ferro entre as minas da Veneira de Roques e a ferrería de Baldomir. «Iamos polo Camiño dá Vea cos carros cargados co mineral e á medio camiño, non lugar dás Penas de Miranda, había unhas cabanas onde deixábamos vos carros ata ou día seguinte, para volver de novo e seguir a viaxe», lembra.

A aldea viviu

da agricultura e a castaña, pero tamén do mineral de ferro