Sonia López, psicopedagoga: «Se ante calquera erro dun adolescente, respondémoslle xulgándolle, vai afastarse»
SAÚDE MENTAL
A especialista recalca que o principal erro que cometen os proxenitores é «lembrarlle en bucle ao adolescente que todo o fai mal»
17 sep 2025 . Actualizado á 13:46 h.Sonia López traballa desde hai anos con adolescentes e puido ver cos seus propios ollos o complicada que resulta esta etapa. «Hai moitos mozos que se senten moi sós, existe unha crise real da saúde mental neses anos». De aí a publicación de Cando a adolescencia doe (Destino, 2025), un libro que contén as claves para coidar a saúde mental durante unha travesía complicada cara á madurez que todos debemos percorrer.
—Por que considera a adolescencia unha etapa especial, que sucede?
—É unha etapa complexa porque está repleta de cambios. O adolescente non só ten que sufrilos a nivel físico, tamén no plano cognitivo, psicolóxico, emocional e social; e, ás veces, non teñen as estratexias necesarias para poder facer fronte a todo isto. Os cambios prodúcenlles inseguridade e vulnerabilidade, e o adolescente ten que facer fronte a un duelo: aceptar que deixan atrás a infancia e, con ela, moitos privilexios que tiñan nesa etapa. As responsabilidades multiplícanse e, problemas que antes lles solucionaban os seus pais, agora teñen que facerlles fronte de forma autónoma.
—Un duelo para os adolescentes, e tamén para os seus pais?
—Si, os pais tamén pasamos por un duelo porque hai que aceptar que ese adolescente ten novas necesidades: necesita liberdade e empezar a descubrir o mundo ao seu xeito. Aceptar que o teu fillo se ha feito maior, que ten outras prioridades e outras necesidades non é doado para as familias. Tampouco o é darlle esa liberdade e esa autonomía que necesita o adolescente, porque nos dá medo que se equivoquen. Ou que teñan, por exemplo, condutas de risco. Por iso, tanto ese mozo como a súa familia pasan por un duelo ao chegar á adolescencia. Pero coñecer correctamente a etapa vai facilitar moito o tránsito por ese duelo dunha forma máis serena e tamén poder dar resposta a esas novas necesidades.
—Di no libro que se hai un erro que cometen os proxenitores é lembrar en bucle ao adolescente que todo o fai mal.
—Si, é que a adolescencia é a etapa na que eles, con esa liberdade e esa confianza que lles temos que brindar, teñen que empezar a tomar as súas propias decisións. E por iso é moi normal que se equivoquen. Por iso hai que entender e ter moi presente, como pais, que o erro é parte imprescindible da aprendizaxe. Para eles, crecer é moi difícil. Se ante calquera erro respondemos constantemente con xuízos de valor, ese adolescente vai afastarse de nós, notará que non confiamos nel e que ademais só resaltamos aquilo que fan mal. Que non valoramos o que fan ben, que seguramente serán moitas cousas.
—Como afrontar con eles un erro?
—Primeiro hai que facelos responsables das consecuencias dese erro. Non podemos dicirlles que se equivocaron e que non pase nada. Hai que analizar esas consecuencias e sobre todo, que levoulle a facer ese erro. Por exemplo, se a causa foi debido á súa impulsividade ou a unha mala xestión das súas emocións, destacalo. Facer esa análise desde a calma e a empatía que tanto necesitan da nosa man, vai permitir que, nuns días, cando se atopen na mesma situación, tomen decisións máis acertadas. De aí a importancia de non xulgar, senón acompañalos na análise e dicirlles: «Estou ao teu lado. Entendo que te equivoques, non pasa nada, pero hai que asumir a responsabilidade».
—Os pais deben confiar no adolescente.
—Claro. Se un adolescente sente que os seus pais lle comprenden e, sobre todo, que confían nel, vai establecer un vínculo seguro cos seus pais dunha forma moito máis sinxela. Sentirán que seguimos sendo un piar nas súas vidas, como o fomos ao longo de toda a súa infancia, a pesar de toda a convulsión, do sentimento de cambio e da vulnerabilidade que senten durante esta etapa. Esa confianza, o acompañalos pase o que pase, é o que vai permitirnos establecer un bo vínculo co noso adolescente.
—Que hai desa rebeldía ou picardía que tamén pode darse nesta etapa?
—Os adolescentes, igual que na infancia, aprenden a base de probar e para facelo, moitas veces, pasarán o límite. O seu cerebro, a súa cortiza prefrontal que controla unhas funcións que se chaman executivas —como por exemplo, a capacidade de planificación, de controlar impulsos ou de xestionar correctamente as emocións—, aínda se está desenvolvendo e é súpers inmatura. Entender iso, ás familias e aos docentes, permítenos non reaccionar ante condutas que son moi normais neles. É normal que proben? Si, é moi normal porque ese cerebro, esa cortiza prefrontal, aínda non está preparada para actuar correctamente para previr os riscos, para xestionar as emocións correctamente. Hai que acompañar nese salto de límites, explicándolle que esa conduta de risco pódelle provocar consecuencias moi negativas.
—Que consello darías para que obedezan cando se lle manda unha tarefa? Un exemplo: ten o cuarto desordenado e dicímoslle que non debe ser así.
—A un adolescente, se lle mandas facer algo, non che vai a funcionar; iso seguro. O que hai que facer é acordar tanto os límites como as súas responsabilidades. Se a adolescente nota que o temos en conta á hora de acordar, que tomamos en consideración as súas opinións e, sobre todo, as súas necesidades, vai ser moito máis doado que asuma esas responsabilidades na casa. Por iso, temos dúas opcións: darlle ordes e pasarnos todo o día de mal humor alzando a voz ou chegar a acordos. Iso si, tamén teñen que saber que cando eles saltan un límite ou non cumpren coa responsabilidade, ten que haber unha consecuencia lóxica a ese comportamento. Isto vainos a permitir e fará máis doado que ese adolescente cumpra con esas responsabilidades e con eses límites que acordamos, desde o respecto e a serenidade.
—É boa opción rebaixar o enfado con bo humor?
—O humor é moi importante á hora de centrarnos nesas condutas que non son adecuadas. Porque o mal humor provocará que o adolescente non queira saber nada de nós porque chega a casa e xa pensa: «Papá ou mamá volven estar berrando pola falta de orde ou porque non fixen tal cousa». Pero se na casa hai un ambiente distendido, comunicación afectiva e respectuosa, e utilizamos moito o bo humor, todo isto faranos conectar con eles e vai ser moito máis doado que teñamos boa relación. O que hai que evitar é que na casa nos pasemos todo o día discutindo.
—É normal que un fillo sexa moi diferente aos seus pais?
—Claro, cada neno desenvolve a súa propia personalidade. Moitas veces está moi relacionada coa contorna no que creceu, porque o neno non só ten a nosa influencia, senón a de todos os adultos referentes que van pasando pola súa vida. En ocasións, o que nos fai chocar cos adolescentes non é que sexan moi diferentes a nós, senón todo o contrario, que sexan demasiado iguais, porque vemos nel defectos que non nos gustan de nós mesmos.
—Como saber se lle estamos sobreprotexendo?
—Darémonos conta por dous aspectos. Primeiro, porque non estamos a desenvolver a súa autonomía, non lle deixamos facer cousas por eles mesmos e, por tanto, o neno non ten responsabilidades e tampouco toma decisións. Non queremos que o noso fillo sufra, solucionámoslle o problema e iso fai que non desenvolva correctamente as habilidades necesarias.
—En cada un dos capítulos recolle unha frase ou unha opinión dun adolescente. De que adóitanse queixar?
—Sobre todo quéixanse de que non lles aceptan tal e como son, que non confían neles, e que eses pais queren que ese adolescente faga as cousas tal e como eles fixéronas sempre. Costa aceptar que teñan as súas propias ideas, ou que teñan gustos totalmente diferentes, ou que elixan cousas para o seu futuro que eles non agardaban. Moitas familias marcan o camiño do adolescente sen ter en conta as súas necesidades. A adolescencia é a etapa na que, sen dúbida, os nosos fillos máis nos necesitan, pero debe ser a unha distancia prudencial. E atopala, non é doado.