Madeira, aceiro inoxidable, plástico ou silicona: que material é mellor na cociña?
A CAIXA DE PRIMEIROS AUXILIOS
Os expertos explican que existen compostos máis seguros porque son inocuos e máis resistentes á calor
08 dic 2025 . Actualizado á 05:00 h.Cada vez fálase máis da importancia dos materiais empregados nos utensilios e recipientes da cociña. A razón é algo tan básico como que entran en contacto cos alimentos e un mal uso ou elección pode dar lugar, ou ben á alteración do sabor da comida, ou ben á liberación de partículas no alimento. Ambos os casos, nada desexados. Así, resulta útil saber que tipo de compoñente é mellor para cada uso.
Xa, de base, en España todos os materiais empregados no enxoval da cociña, como unha espátula ou un cullerón, son seguros. A Axencia Española de Seguridade Alimentaria e Nutrición (Aesan) detalla que a normativa europea obriga a que calquera utensilio que toque a comida non solte substancias estrañas nin cambie a súa palatabilidad.
Para iso, os materiais teñen que pasar controis e probas antes de saír á venda; pola súa banda, os fabricantes están obrigados a usar compoñentes autorizados e respectar límites moi claros. Ademais, existe un sistema de vixilancia. Así que, en xeral, se a etiquetaxe está en regra, non debería haber problema.
A madeira
Con todo, hai materiais mellores e peores segundo o caso. Un exemplo claro son as táboas de cortar, que se atopan en distintas formas, tamaños e, en moitas ocasións, de madeira. Este material é poroso e é máis doado que se aparezan gretas ou cortes, nos que se poidan acumular restos de alimentos e humidade, o cóctel perfecto para alimentar o crecemento de microbios. «Se utilizamos unha táboa de madeira para cortar a carne ou o peixe, que son produtos moi húmidos e que, ademais, coa auga que perden poden arrastrar outros compoñentes, debemos procurar limpar moi ben esa superficie», responde Sidonia Martínez, catedrática de Tecnoloxía dos Alimentos da Universidade de Vigo, quen precisa que os utensilios de madeira adoitan estar tratados para resistir.
Menos optimista con este material móstrase o tecnólogo dos alimentos e divulgador Mario Sánchez, que prefire evitalo na cociña: «Moita xente pensa que a madeira é un material estupendo para a cociña, pero o certo é que é todo o contrario», advirte. Desde o punto de vista sanitario, «é un dos peores que existen para estar en contacto con alimentos. Existe moita controversia sobre isto, xa que algunhas persoas afirman que a madeira ben tratada é antibacteriana, pero a evidencia científica é contraditoria respecto diso», engade.
Para Sánchez, se un utensilio require de grandes coidados para manterse en bo estado «significa que o seu uso non é a mellor das ideas». A realidade é innegable: a maior parte das persoas na cociña vai necesitar un recurso rápido, doado e accesible, «non van perder gran parte do seu valioso tempo botándolle aceite e coidando a unha táboa de madeira coma se fose o seu fillo pequeno», indica.
Con todo, se alguén desexa ferventemente ter unha táboa de madeira por cuestións, por exemplo, estéticas, que teña en conta dous consellos. Por unha banda, que a madeira sexa resistente e cun poro máis pechado; e por outro, que se extreme a limpeza. O mesmo aplícase aos utensilios, como as culleres, deste material. Iso si, un apuntamento: non se poden limpar no lavalouzas.
Se existe un material sobre o que Sánchez dá unha alerta é o bambú, «que é moito peor que a madeira e que foi catalogado ao longo dos anos como unha materia prima perigosa, debido a diferentes alertas alimentarias en España por contaminación con substancias tóxicas», lembra o divulgador.
Espátulas de plástico
Non todos os plásticos son adecuados para o seu uso en utensilios de cociña. Ningúns, como o PVC ou os que conteñen bisfenol A (BPA) ou ftalatos, poden liberar substancias químicas ao entrar en contacto con alimentos, especialmente cando se quentan ou presentan danos. Por esta razón, Javier Valverde, profesor de Química e investigador da Universidade CEU San Pablo, de Madrid, recomenda evitalos custe o que custe: «O bisfenol A é un composto químico identificado como disruptor endocrino; é dicir, capaz de interferir co sistema hormonal do organismo». É máis, hoxe en día aplícanse restricións de uso. Por iso, recomenda optar por polipropileno, por polietileno e aqueles libres de BPA e ftalatos.
Na mesma liña pronúnciase Mario Sánchez, que aínda que considera ao plástico un material máis apropiado na cociña que a madeira, tampouco o vende como o cabalo gañador. «Non é cento por cento inocuo, porque o plástico é máis susceptible de migrar compoñentes potencialmente tóxicos aos alimentos, especialmente, en contacto con altas temperaturas», comenta.
Moles de silicona
A silicona suscitou dúbidas, con todo, son mitos. O certo é que se trata dun material moi versátil porque é moi flexible, resistente á calor e doado de limpar. «Resisten temperaturas de ata 250.º C, e o inconveniente é que poden absorber cheiros ou graxas se son de baixa calidade», sinala Valverde, que por este motivo, aconsella revisar as certificacións.
A normativa europea esixe que a silicona destinada ao contacto con alimentos cumpra criterios de seguridade específicos, garantindo que non libere substancias nocivas durante o seu uso habitual. Por iso, sempre que se empregue seguindo as indicacións do fabricante, é unha opción segura e duradeira para cociñar e enfornar. A mesma recomendación ao nylon, «que é algo menos resistente á calor», engade Mario Sánchez.
Aceiro inoxidable
O aceiro inoxidable é, para todos os expertos consultados, o mellor compañeiro de cociña. Non se deteriora co tempo, ten estabilidade, é doado de limpar e lixeiro. «É inocuo, resistente á calor e non libera compoñentes ao alimento», sinala a catedrática. E si, isto pode aplicarse tanto ás baterías de cociña como ao resto de enxoval. Para Sánchez, é a material «estrela», pois supera o resto de opcións en todos os ámbitos.
Para cociñar, o aluminio e o ferro fundido tamén son, xunto ao anterior, boas opcións. «O primeiro é un excelente condutor da calor e cun peso lixeiro, que quente rápido e uniforme», comenta Javier Valverde. A mala noticia é que require de recubrimentos antiadherentes de calidade, entre eles, o PTFE, baixo o nome comercial Teflón. «As versións máis modernas destes antiadherentes están libres de compostos químicos con efectos prexudiciais para a saúde», sinala.
Pola súa banda, o ferro fundido é moi resistente e ten «unha excelente retención da calor, e unha boa opción para cocciones lentas», comenta o profesor de Química. Iso si, cun inconveniente: trátase dun material pesado e require mantemento. En concreto, «necesita unha protección cunha película de aceite polimerizado (curado) sobre a superficie, útil para previr a liberación de óxidos de ferro, ademais de servir como un revestimento natural antiadherente», conclúe o experto.