Borja Ibáñez, autor do estudo sobre os betabloqueantes: «Xa non ofrecen beneficio nin reducen a mortalidade»
A CAIXA DE PRIMEIROS AUXILIOS
O director científico do Centro Nacional de Investigacións Cardiovasculares (CNIC) explica as conclusións do megaestudio publicado este domingo sobre un dos fármacos estrela despois do infarto
11 nov 2025 . Actualizado á 09:45 h.O impacto que pode ter o recente traballo asinado polo equipo dos cardiólogos Valentín Fuster e Borja Ibáñez cóntase en millóns: de persoas e de euros. A investigación, que máis que estudo é un megaestudio, atopou que os fármacos betabloqueantes non achegan ningún beneficio clínico en pacientes que tiveron un infarto cando o seu corazón se mantén en bo estado. A análise publicouse na revista The New England Journal of Medicine, e presentouse este domingo no Congreso da American Heart Association (AHA) en Nova Orleans (Estados Unidos).
Os resultados da análise de 17.801 pacientes, que formaron parte de cinco estudos distintos, veñen confirmar o que xa concluíran co ensaio clínico REBOOT, realizado en España e Italia, e publicado fai un par de meses. O doutor Borja Ibáñez, investigador principal do estudo e director científico do Centro Nacional de Investigacións Cardiovasculares (CNIC), pon de manifesto como a ciencia avanza para mellorar a calidade de vida daqueles que estiveron a piques de perdela por unha obstrución.
—Máis aló do tratamento do infarto, que son os betabloqueantes?
—Son uns fármacos que bloquean o efecto da adrenalina nas células. Desenvolvéronse hai máis de cincuenta anos, utilizáronse para moitas patoloxías e, entre elas, desde hai moitísimo tempo, o infarto. Demostrouse a finais dos setenta e nos oitenta que tomar betabloqueantes despois dun infarto reducía a probabilidade de morrer, de ter unha arritmia maligna ou unha parada cardíaca nos anos seguintes ao evento. Isto era así porque nestes pacientes quedaba o corazón severamente danado, e o efecto da adrenalina provoca que poida haber insuficiencia cardíaca ou arritmias.
—Previo ao seu estudo, formaban parte da prescrición basee.
—Efectivamente, de feito, o tratamento fundamental que aprendemos en medicamento, e que se aplicaba, consistía en dar sempre betabloqueantes ao paciente que tivera un infarto. Con todo, nós empezamos a ter dúbidas sobre se eran beneficiosos no contexto actual. Cando se demostrou que isto reducía a mortalidade e as paradas cardíacas, era nun contexto no cal o tratamento do infarto era primitivo. De feito, no caso dos infartos que se producían por unha oclusión da arteria coronaria, non se abría esa arteria, non había outros fármacos antiagregantes, antiplaquetarios, non se facían cateterismos e, por iso, os pacientes, cando sobrevivían a un infarto, facíano moitos casos cun corazón bastante danado e moi propenso a ter estas arritmias.
—Que fíxolle sospeitar de que os betabloqueantes xa non eran necesarios?
—Cando empecei a pensar que era fundamental reestudiar este tema foi cando fun elixido pola Sociedade Europea de Cardioloxía para facer as guías do tratamento do infarto, do que fun responsable nos anos 2017 e 2023. Para cada unha das indicacións e tratamentos faise unha revisión moi exhaustiva da evidencia dispoñible para deixalo ben documentado. Así, vin que toda a evidencia para o tratamento con betabloqueantes baseábase en estudos feitos nos anos setenta e oitenta no contexto que che comentaba antes. Pero, ao mesmo tempo, nas mesmas guías demostrabamos que a abordaxe do infarto era radicalmente diferente hoxe en día. A todos os pacientes ábreselles a arteria relativamente pronto, a todos fáiselles un cateterismo e non quedan con ningunha obstrución en ningunha arteria, todos toman fármacos antiagregantes para que non haxa tromboses das arterias e, ademais, tamén todos toman fármacos para baixar o colesterol, a tensión e demais. Nas guías, seguiamos recomendado os betabloqueantes porque era a única evidencia que existía, pero había unha alarma de que, moi probablemente, era necesario volver estudalos porque na actualidade xa non eran tan necesarios. De aí partiu o noso estudo REBOOT, que foi o máis grande que se fixo nunca e, logo posteriormente, o noso ensaio clínico REBOOT, que foi contundente. Só que, como se publicaron outros ensaios clínicos máis pequenos, pensamos que era fundamental recompilar todos os ensaios clínicos que se fixeron na época moderna e facer unha análise conxunto para dar unha resposta xa absolutamente definitiva e irrefutable. Isto é o que fixemos agora.
—O seu macroestudio ten dúas titulares clave.
—Si. O principal sería que se demostra que os betabloqueantes xa non son necesarios despois dun infarto, cando a función do corazón é normal, porque non ofrecen ningún beneficio, nin reducen a mortalidade, nin reducen a taxa de infartos, nin insuficiencia cardíaca, nin nada. Tamén é moi importante dicir que hai máis dun millón de persoas en España que os están tomando e que os deixarán de tomar. Non debe haber unha alarma, porque non son fármacos perigosos, con todo poden ter algunha limitación na calidade de vida porque son fármacos que poden provocar cansazo e, ás veces, sobre todo nos homes, impotencia. Por iso, para min, outro dos titulares é que os pacientes van ter mellor calidade de vida porque se non son necesarios, non os tomarán. Obviamente, se nun caso particular reducen a mortalidade, hai que tomalos.
—Que impacto económico terá a súa redución?
—Aínda que son moi baratos, porque xa están fóra de patente, un tratamento dun mes dun betabloqueante custan entre dous e catro euros. Se temos en conta que se toman de forma crónica, para sempre, e fano 1.200.000 persoas, estimamos que estaremos a aforrar ao sistema sanitario español entre 35 e 40 millóns de euros cada ano soamente con retirar este tratamento.
—Dá por feito que se vai a reducir a súa prescrición e que os resultados do seu estudo non se van a quedar nun caixón.
—Non, seguro. Despois do ensaio clínico REBOOT, que foi o máis contundente, xa hai habido un cambio moi importante. Xa non se dá a alta con betabloqueantes á maioría de pacientes. Pero despois deste estudo, a posible lixeira sospeita que puidese haber queda totalmente despexada. A partir de agora, practicamente na totalidade do mundo vai implementar a non prescrición de betabloqueantes. De todos os xeitos, os tratamentos e as recomendacións das guías de práctica clínica actualízanse cada certos anos. E a seguinte sobre o tratamento do infarto publicarase no 2027. Nós xa non imos participar, pero é absolutamente cristalino que isto vai cambiar radicalmente e que as guías non van recomendar non utilizar betabloqueantes neste tipo de pacientes.
—Un millón de persoas poden deixar de tomalos. Vaia cifras.
—Si. Fixemos estimacións e, aproximadamente, unhas 50.000 persoas sofren un infarto cada ano en España. É certo que hai diferentes tipos, algúns que son moi urxentes e fáiselles o cateterismo de forma inmediata; outros aos que se lles fai en tres días, pero, en xeral, o 70% deses 50.000 novos infartos manteñen unha función cardíaca normal. Se a esperanza de vida é de 25 anos despois do infarto e prescríbense para sempre, quedamos con esa cifra de algo máis dun millón. Non digo que todas estas persoas teñan que ir correndo ao médico, porque non hai perigo, pero cando vaian á revisión, á gran maioría quitaranos. Igualmente, haberá outros que teñan que seguir tomándoos, porque seguen sendo eficaces noutro tipo de patoloxías como a insuficiencia cardíaca, as arritmias ou incluso, os pacientes de infarto cuxa función cardíaca quedou reducida.
—Cando publicaron o ensaio clínico de «REBOOT» fai un par de meses, atopáronse con moito escepticismo? Supoño que debe ser complicado cambiar o que se cre que funciona.
—Nós tomámonos isto con moita deportividade. O ser humano en xeral, e os médicos non somos diferentes, é bastante resistente ao cambio. Ao ser un xiro tan radical fixo que moita xente quedase expectante porque dicían que só era un estudo. Pero a maioría de persoas que opinan así é porque tampouco coñecen moito o campo. Entre os cardiólogos que tratan o infarto isto non sorprendeu. De feito, a sospeita de que non fosen beneficiosos tíñaa toda a comunidade cardiológica, pero había que facer estudos e demostralo. Por iso era tan importante facer un metaanálisis con toda a evidencia que había, de aí o impacto do estudo que acabamos de publicar.