Salvemos os bichos

Fran Armesto

LA VOZ DA ESCOLA

Los insectos del orden de los fásmidos adoptan formas y colores que los mimetizan con las plantas que los rodean
Os insectos da orde dos fásmidos adoptan formas e cores que os mimetizan coas plantas que os rodean CARLOS OCAMPO

Máis da metade das especies coñecidas son insectos, pero hai outros, como cochinillas, arañas, ciempiés, etcétera, que tamén están a desaparecer do medio ambiente

16 oct 2019 . Actualizado ás 05:00 h.

Sorprendeuche o colorido dalgunha bolboreta este verán? E o brillo metalizado dalgún escaravello? Asustáchesche ao descubrir as aparatosas mandíbulas dun cervo volante ou o paso próximo e veloz dunha enorme libélula? Caeuche amais algún saltamontes? Viches algunha luciérnaga pola noite? Escoitaches o canto dos grilos? Pois procura non deixar pasar máis veráns sen ter estas vivencias, porque cada vez quedan menos insectos.

O verán é a época do ano en que os máis novos poden descubrir en directo o mundo dos bichos. O bo tempo, as vacacións e a liberdade para moverse polo campo permiten descubrir, e xogar con eles, unha multitude case interminable de pequenos animais: escaravellos, carafio, vermes, ciempiés, bolboretas, arañas, babosas, formigas, insectos pau… É divertido tocar unha cochinilla para ver como se converte nunha pequena pelota, descubrir no chan os buracos onde cazar un grilo e escoitar o seu canto á noitiña. Resulta interesante guindar unha mosca á tea dunha araña e agardar a ver que sucede. Ou rozar lixeiramente a cabeza do caracol para ver como se contrae e estende as súas prolongacións carnosas.

CUESTIÓN DE PATAS

Aínda que nolo ensinen na educación primaria e os profesores de ciencias insistan en secundaria, moitas persoas seguen crendo que todos os bichos son insectos, pero o certo é que non é así. A palabra bicho non é un termo científico, é unha forma popular de referirnos a unha gran diversidade de animais pequenos, pero moi diferentes desde un punto de vista biolóxico, moito máis de pódeno selo unha pescada e un gorila. O detalle que permite saber se un bicho adulto é un insecto é fixarse na cantidade de patas. Os insectos teñen tres pares, mentres que os carafio e babosas carecen delas, as arañas posúen catro pares, as cochinillas da humidade dez e os ciempiés e milpiés teñen moitísimas patas.

Pero o que converte ao grupo dos insectos nun éxito da evolución biolóxica son outras características. As tres que contribuíron á súa diversidade e á súa extensión por todo o mundo son o desenvolvemento de ás, a metamorfose (o que lles permiten soportar mellor as condicións ambientais desfavorables mentres están na súa forma larvaria) e a vida en sociedade (como fan as formigas ou as abellas). Grazas a elas, os insectos son o grupo que presenta a maior diversidade de todos os seres vivos. Tanto é así que máis da metade de todas as especies actuais (incluíndo plantas e fungos) son insectos. De feito, ¡algo máis do 85 % dos animais coñecidos pertencen a este grupo! E dentro dos insectos (bolboretas, moscas, libélulas, chinches, etcétera), a clase dos escaravellos é a máis diversa e numerosa.

INDISPENSABLES

A verdade é que nos esquecemos destes pequenos animais durante anos e agora estamos a descubrir que cada vez hai menos na nosa contorna. Talvez por iso están aumentando as investigacións e as noticias que alertan sobre as ameazas que levan sufrindo desde hai anos e que causaron unha lenta e progresiva redución da súa cantidade e diversidade. Existen estudos que indican que a desaparición de insectos está a suceder a unha velocidade alarmante, unhas oito veces maior que a de animais máis grandes e populares, como os mamíferos, as aves e os réptiles. De seguir así, poderían desaparecer do planeta dentro dun século.

Os insectos levan vivindo no noso planeta desde fai uns 400 millóns de anos, o que lles permitiu evolucionar xunto a moitos outros seres vivos e volverse fundamentais para eles. É o caso da maioría das plantas con flores, cuxa reprodución só é posible se un insecto se encarga de transportar o pole; ou o de moitísimos anfibios e aves que só poden alimentarse de insectos. Tamén son fundamentais na formación do chan e na descomposición da materia morta. Se os insectos desaparecen, toda a natureza sufrirá unha catástrofe. Parece que a principal ameaza é a agricultura extensiva, porque destrúe os espazos naturais onde viven (bosques e campos) e porque emprega numerosos praguicidas para exterminalos.

 

Constrúe un hotel para insectos

Unha forma de favorecer o mantemento das poboacións de insectos é ofrecerlles no outono un lugar onde protexerse do seguinte inverno. Trátase de construír o que veñen chamando hoteis de insectos, pequenas casiñas con multitude de espazos onde se almacenan materiais naturais que lles proporcionan acubillo. Algúns dos que se empregan son canas de bambú, paus perforados, piñas, palla, cortizas, madeiras, pedras, anacos de tezas, etcétera.

Cada vez son máis os xardíns, parques urbanos e espazos naturais nos que se están instalando este tipo construcións, pois favorecen a polinización das plantas. A súa construción é unha actividade que pode converterse nun interesante proxecto transversal de aula. Algúns centros instálanos xunto a hortos, pois as especies que os ocupan (mariquitas, avespas solitarias, tijeretas, crisopas, arañas, etcéterea) son beneficiosos para combater pragas de pulgones, cochinillas, mosca branca e outras especies que prexudican os cultivos.

Se buscas «hotel de insectos» en Internet poderás atopar numerosas páxinas e tutoriales con información sobre como construír un. ¡Ánimo!