Toda despedida precede a unha ausencia, moitas veces dolorosa
19 jun 2019 . Actualizado ás 05:00 h.Ímonos, e sempre que nos despedimos facémolo sabendo que comeza unha ausencia, que moitas veces resulta dolorosa. Este fin de curso dá paso a un tempo onde deixaremos de ver a persoas que nos acompañaron e motivaron nos últimos meses. Con elas convivimos, sufrido e gozado. Querémolas. En moitos casos (salvo que se trate de fin dun ciclo) pensamos que esa ausencia será temporal e creemos que pasado o verán volveremos atoparnos, felizmente. Como apunta Dickens na súa cita, a esperanza do reencontro alivia moitas veces o amargor que ten toda despedida. É a vantaxe das ausencias que se saben de ida e volta, aquelas que comezaron tras unhas palabras que en ocasións poden concretar o tempo estimado do reencontro -como un «ata pronto», «ata logo» e similares- ou deixalo máis ou menos indefinido, como en «ata a vista». Pero queda claro que esa despedida non é para sempre.
Unha maior dor vén asociada á incerteza do regreso, ao incómodo e inevitable pensamento de que talvez quen se han ir non volverán. É o temor que acompaña ás despedidas de soldados que van a unha fronte ou mesmo á partida de emigrantes, sobre todo aqueles que ao marchar levaban consigo todas as súas pertenzas. Eran (aínda hai algunhas) aquelas despedidas de estación ou de porto, intensas en abrazos, bicos e tamén en bágoas, onde o xesto de axitar do pano que sacaches para enxugalas servía logo para que puidesen seguir localizándoche ao aumentar a distancia de quen se ía. No noso cadro de hoxe serve para representar a despedida. O pano utilizábase noutros tempos como recurso persoal da linguaxe, pois permitía enviar mensaxes con discreción e era rico en simbolismos, sobre todo para iniciar unha relación. De modo colectivo úsase aínda en actos públicos: o axitar de panos adquire significados concretos, como nos espectáculos taurinos, que adoita manifestar satisfacción, ou nas bancadas do campo de fútbol, onde unha pañolada implica reprobación. Pero mover o pano co brazo no alto a título individual era e é un xesto propio e case exclusivo do adeus.
Ademais dos xestos existen outros instrumentos ou ferramentas da comunicación asociados ás despedidas: abundan cancións e poemas. Unhas e outros se ganduxan con palabras que expresan xeralmente sentimentos de tristeza e de bos desexos. A síntese que herdamos de antigo é a palabra adeus, tan emblemática que se converteu nun sinónimo de despedida. Etimológicamente é unha contracción, que pode vir dun «a Deus encoméndoche» ou de quede (ou vaia) vostede «a treo», que derivou en «á de Deus». O mesmo orixe teñen o francés adieu, o italiano addío, o portugués adeus e o good bye inglés, que provén da expresión medieval «God be with ye» (Divos acompáñelle) a través dun intermedio God bwye. Pois quede devandito.
P. S. Hai moitas outras despedidas. Antigamente (cando había vodas porque a xente nova contraía matrimonio) celebrábanse despedidas de solteiro e de solteira; por separado, está claro. Nelas os amigos del e as amigas dela, respectivamente, encargábanse de lembrar aos aínda noivos as ausencias e privacións que lles reportaría o seu novo estado. Eran despedidas festivas. Hoxe tamén as facemos para un compañeiro que se xubila, que son as máis alegres, pois abren a porta a un estado jubiloso.
ipse dixit
Estes beizos que saben a despedida, a vinagre nas feridas, a pano de estación
Joaquín Sabina (1949)
Así vivimos, nunha continua despedida
Rainer Maria Rilke (1875-1926)
Non hai bico que non sexa principio de despedida, nin sequera o de chegada
George Bernard Shaw (1856-1950)
A dor da despedida non é nada comparado coa alegría de reunirse de novo
Charles Dickens (1812-1870)
Os sentimentos do home son sempre os máis puros e os máis brillantes nas benvidas e nas despedidas
Jean Paul Richter (1763-1825)
Non poucas veces xa dixen adeus, coñezo as horas desgarradoras da despedida
Friedrich Nietzsche (1844-1900)
Non existen as despedidas entre nós. Alí onde esteas, levareiche no meu corazón
Mahatma Gandhi (1869-1948)
As despedidas sempre doen, aínda cando faga tempo que se ansíen
Arthur Schnitzler (1862-1931)
actividades
1 A máis dolorosa das despedidas é a que vai asociada a unha defunción, aquela que Machado refería como a saída de «a nave que nunca ha de tornar». Un san exercicio de filosofía é pensar na propia morte. Escribe o teu propio epitafio, en forma de despedida, a todas aquelas persoas que crees contemplarán a túa tumba.
2 A palabra «despedida» está etimológicamente asociada ao latín «petere», que significa ‘impulsar' ou ‘empurrar', de onde vén que designe un acto para deixar marchar. Busca outras palabras, como «ímpeto», «petición» ou «repetir», que estean relacionadas e explica o seu significado.
3 Existen moitas cancións que falan de despedida. Cales son as túas preferidas nesta relación?: https://listas.20minutos.é/lista/cancións-de-despedida-379144/
4 Le o poema de Rosalía de Castro que comeza co verso «Adeus ríos, adeus fontes». De cantas cousas despídese Rosalía? Por que ten que despedirse?
5 Hai unhas cantas despedidas famosas no cine. Por exemplo, en «O club dos poetas mortos, «Pocahontas, «A cor púrpura», «Cinema Paradiso», «A lista de Schindler», «Foise co vento», «O señor dos aneis», «ET» e «Casabranca». Tamén, a despedida final de Lara en «Doutor Zhivago». Viste algunha delas? Cal é a túa favorita?