Trinta e catro centros de toda Galicia se presentaron o curso pasado a un concurso que unía esta música coa auga e a protección do medio ambiente
23 ene 2019 . Actualizado ás 05:00 h.Pode converterse o rap nunha ferramenta na aula? Pode esa música de raíces africanas que tanto espanta a máis dun adulto converterse ou transformarse nun recurso didáctico? Pode colaborar na protección do medio ambiente? Se a resposta de corazón de máis dun sería negativa, a experiencia di xusto o contrario: o concurso Galicia, Auga, Literatura e Rap non arrasa, pero case, en colexios e institutos de Galicia desde o curso 2014-2015. Unha idea que naceu no seo de Viaqua, empresa de xestión de augas integral de Galicia, e que desde aquel entón vai collendo cada vez maior forza. Obxectivo último: concienciar sobre o coidado do medio ambiente e da auga, que, en contra do que se pensou durante miles de anos, é un recurso natural escaso, moi escaso.
Un repaso histórico leva a lembrar que durante as tres primeiras edicións os escolares debían dar a súa visión fotográfica sobre pasaxes estelares ou momentos cume das grandes obras da literatura galega. Condición: que nesas obras estivese presente… a auga, como non podía ser doutro modo. E así, personaxes que ocupan un lugar destacado nas letras do país -como Curros Enríquez, Manuel María ou, por suposto, Rosalía de Castro- serviron de apoio ás imaxes que captaban nenos e novos.
O comezo foi voluntarioso. Cos anos, como sempre pasa cando se insiste e perfecciónase unha iniciativa como esta, a calidade foi aumentando. Cada vez presentáronse a ese concurso máis fotos creativas, máis fotos orixinais, máis fotos empeñadas en mostrar detalles que se escapan a primeira ollada cando nos fixamos na auga. Aumentou tamén a sintonía entre o texto literario escollido e a propia imaxe, o cal elevaba o interese xeral do traballo.
E a idea expandiuse, ata o punto de que tan só nas tres primeiras edicións do concurso o número de candidatos a premio pasou dos 1.400. Unha cifra respectable á que fose imposible chegar se ducias (centos, talvez) de profesores non se implicaron, motivando e empurrando os alumnos. «Sen eles esta idea nosa non tería chegado moi lonxe», confesaba un dos responsables de Viaqua. «De verdade que lles estamos moi agradecidos», recalcou.
A satisfacción na empresa aumentou fai uns meses, ao finalizar a edición do curso 2017-2018, que foi unha edición renovada porque o reto era distinto. Tratábase a dar un xiro para adaptarse aos novos tempos e aos novos gustos da mocidade. E aí fixo acto de aparición o rap.
A Golpe DE RAP
En efecto, a golpe de rap traballaron e divertíronse 34 colexios de toda Galicia. Porque non se trataba xa de buscar soporte só na literatura, senón tamén na música: a partir dun poema ou un relato, sempre navegando entre os grandes clásicos da literatura galega, os estudantes tiñan que gravar un vídeo desde calquera dispositivo no que versionaban, a modo de rap, ese poema ou ese relato escollido.
A aposta era forte. Aguantarían os mencionados Curros , Manuel María ou Rosalía de Castro, ou mesmo Neira Vilas, unha interpretación dunha música ancestral que irrompeu con forza a finais do século XX e goza de boa saúde xuvenil no XXI? En Viaqua cruzaron os dedos. Era, sen dúbida, un gran cambio, un máis difícil aínda. Houbo que conter a respiración ata que deses 34 colexios recibiron nada menos que 110 traballos referidos xustamente a iso: á auga e ao coidado do medio ambiente. Máis dun soltou un profundo suspiro de alivio. Obxectivo conseguido, e con fartura: o rap levaba ben coa literatura e nas aulas a mestura foi moi ben recibida.
Si, o rap é unha ferramenta pedagóxica.
Un premio moi merecido
Non hai discusión: os que gañan son os mellores, pero iso non quere dicir que os outros teñan perdido. É, simplemente, que non conseguiron ser os primeiros nesa edición, o cal non significa que non poidan logralo en convocatorias futuras.
O parabén procede facela extensiva a todos, cun plus para os galardoados. E entre estes últimos hai un grupo que, sen desmerecer a ninguén, gañouse un aplauso adicional. Referímonos ao que conforman os alumnos do Centro de Menores Alborada, de Vigo, que foron os triunfadores na categoría xuvenil baixo a coordinación e dirección do profesor Afonso L. López Otero.
Un gran mérito que tamén hai que atribuír ao docente, porque os mozos que estiveron baixo a súa batuta viviron, e viven, circunstancias difíciles na súa curta vida, pero a súa implicación e o seu sentido de pertenza ao grupo en plan Fonte Ovejuna foi admirable en todo momento. Por certo, o profesor López Otero viu tamén recompensado o seu traballo: unha estancia nun balneario para recuperar forzas e prepararse para o concurso deste ano.
O resto dos premios fóronse a Ourense, Pantón, Cedeira e Fene. Curioso este último caso: o CIP A Xunqueira gañou na categoría de vídeo máis rechouchiado. Son os novos tempos…
«O concurso foi un proxecto de centro e todos participaron»
Entrevista. Afonso L. López Otero
Afonso López é o profesor que coordinou o traballo do Centro de Menores Alborada, de Vigo, gañador do primeiro premio na categoría xuvenil.
-Cantos formaban ese grupo?
-O concurso de Viaqua propuxémolo como un proxecto do centro, aberto a todos os adolescentes usuarios. Nós contamos con 18 prazas para rapaces e rapazas de entre 14 e 18 anos. Así, nalgunhas fases do proceso, como na procura e selección do texto, ou como figurantes no vídeo participaron a totalidade.
-E na elaboración da peza?
-Tanto niso como no posterior videoclip o grupo estivo formado por tres rapaces e unha rapaza, que foron os que máis se involucraron.
-Acabaron tantos como empezaron?
-Pois do grupo creativo de catro si comezaron os que acabaron, e se durase máis tempo o proxecto aí seguirían.
-Canto tempo levou preparar o traballo?
-Dende a selección do poema ata a gravación final do videoclip, uns tres meses.
-Lévanse ben o rap e a auga?
-O rap é auga. Algo fundamental no rap é o flow: sen flow non hai rap. É a corrente, a enerxía, o fluxo que combina a base musical coas rimas. O rap, como a auga precisa fluír…
-Que lles achegou ou concurso a eles?
-Primeiro, diversión e segundo, ou reforzo dá autoestima, individual e como grupo, xa que foi un elemento moi motivador cara as súas vidas. Xa saben que sempre que queiran poden comezar un proxecto, rematalo, e que lles pode gustar. E aínda por riba poden gañar, que foi a guinda do pastel.