O home que dirixiu con máis acertos que erros os destinos de Bolivia durante case 14 anos, é desde hai unha semana expresidente. Atópase exiliado en México e non descarta volver
15 novs 2019 . Actualizado ás 20:50 h.É, salvo sorpresas nunca descartables e menos nesas latitudes, o final da dilatada carreira política do primeiro indíxena de América Latina que chegou a presidente a través das urnas. Iso si, pretendía morrer coas botas postas. Non dubidou en recorrer a todo tipo de tretas e artimañas para perpetuarse no poder porque se consideraba imprescindible para rexer os destinos do seu país. E iso foi precisamente o que lle perdeu.
O pasado ano, cando comezaron as protestas dos denominados comités cívicos contra a súa inscrición para a que pretendía ser a súa cuarta reelección consecutiva, dicía que impedir a súa presentación sería como non deixar que Lionel Messi ou Cristiano Ronaldo xogasen nas seleccións dos seus respectivos países.
A actual constitución boliviana, reformada tras a súa chegada á presidencia, e a semellanza doutros países da rexión, prohibe as reeleccións presidenciais consecutivas despois dun segundo mandato. A limitación dos mandatos pretendía ser o antídoto contra un mal endémico da maioría dos réximes da rexión, incluídos os democráticos: a adicción ao poder. Pero os salvapatrias populistas que ocuparon os tronos presidenciais nas dúas últimas décadas non tardaron en deixarse abducir polos encantos do exercicio do cargo e promoveron as pertinentes reformas constitucionais para cambiar a norma. A algúns saíulles ben, a outros, non tanto.
Evo non quixo ser menos e, esquecéndose das súas raíces indíxenas -en todas as comunidades, desde fai xeracións, só permiten reelixir aos seus líderes unha vez-, someteu a referendo a supresión da limitación de mandatos. En febreiro de 2016 a maioría dos bolivianos dixéronlle que non. Pero ao ano seguinte «o seu» Tribunal Constitucional anulou as limitacións establecidas pola vontade popular, con o argumento de que esa limitación choca cos dereitos humanos. Como recompensa a tan orixinal argumento, a metade dos maxistrados que o formaban ocupan hoxe cargos de confianza na Administración.
Aínda que se subiu pronto ao carro bolivariano que galopó nas dúas últimas décadas polo subcontinente, pilotado polo defunto comandante Chávez Frías, desde o primeiro momento Evo soubo marcar habilmente as distancias cos seus compañeiros de viaxe e, a diferenza dos seus correlixionarios, deixa ao seu país nun estado ostensiblemente mellor ao que estaba a finais o ano 2005, cando conseguiu a súa primeira gran vitoria nas urnas e fíxose coa presidencia, á que tivo o detalle de renunciar o pasado domingo, ao decatarse da dimensión do conflito social e político que estaba a xerar a ostentosa manipulación dos resultados da primeira volta das eleccións presidenciais, corroborada por un informe de de a Organización de Estados Americanos (OEA).
Se nun primeiro momento limitouse a anunciar a convocatoria de novas eleccións, a «invitación á renuncia» que lle fixo un portavoz da cúpula militar levoulle ás poucas horas a dar un paso máis: facer público o seu abandono do cargo e pór terra por medio.
Unha dimisión voluntaria ou obrigada?
A invitación dos uniformados, que non se fixo precisamente con discreción se non nunha comparecencia ante as cámaras de televisión do comandante en xefe das forzas armadas Villiams Kalimán, desatou a polémica.
O pasado luns, na oficialización da súa renuncia nunha carta que fixo chegar á presidencia da Asemblea Lexislativa Boliviana, deu por feito que se tratou dunha «renuncia obrigada», froito dun «golpe político, cívico e policial» e conclúe cun chamamento á resistencia.
Mentres tanto, coidouse de pórse a recado á espera de que chegase o avión enviado por López Obrador para conducilo ao exilio. Iso si, esquecéndose dun chío publicado o 26 de maio de 2016 por \
O seu rivais políticos encargáronse de lembrarllo, pero a nivel internacional segue o debate sobre se o de Bolivia foi ou non un golpe de estado. Hai opinións para todos os gustos.
«O socialista máis exitoso do mundo»
Evo Morales veu ao mundo hai 60 anos no seo dunha humilde familia de sete irmáns dedicada á agricultura e á cría de chamas no departamento de Oruro, a catro horas de viaxe en coche desde A Paz. Ese neno, aos seis anos emigrou coa súa familia durante o período da zafra da cana de azucre ao norte de Arxentina. Alí foi por primeira vez á escola, algo que pouco ten que ver coa fama a nivel mundial que adquiriu coa súa chegada á presidencia de Bolivia o 22 de xaneiro de 2006. Gañou as eleccións por maioría absoluta, grazas ao apoio masivo dos indíxenas, que supoñen case o 60 % da poboación do país.
Mandar xa lle gustou desde neno. Nunhas declaracións. o mesmo relataba: «cando tiña 13 ou 14 anos fundei un equipo de fútbol na miña comunidade, chamábase Fraternidad e participabamos nos campionatos. Eu era o capitán, o delegado e era tamén o árbitro» .
A Bolivia que xestionou nos case tres lustros que ostentou o poder, tras exercer catro anos como deputado na oposición, tampouco se parece moito á que herdou do seu antecesor na presidencia, Enrique Rodríguez Veitzé ao que lle tocou a Guerra do Gas de 2003.
Nos seus anos de goberno a economía do país rexistrou un incremento medio anual do 5 %. A partir de 2017 Bolivia converteuse nun dos países con maior crecemento económico en Sudamérica. A pobreza extrema diminuíu de 36,7 % ao 16,8 % entre 2005 e 2015. O diario londiniense Financial Times, biblia do capitalismo, chamou fai tres anos a Evo Morales «o socialista máis exitoso do mundo».
Nunha das súas primeiras accións decidiu cumprir unha das súas promesas electorais e reduciu o seu salario nun 57%; o de moitos outros funcionarios do goberno e a administración pública foi igualmente reducido, xa que segundo a lei, ningún empregado público pode percibir un soldo maior ao do presidente. Un xesto que lle honra pero que choca coa decisión adoptada no seu último mandato de mandar construír un fastuoso palacio presidencial de 28 plantas no centro da Paz, ao que destinou nada menos que 33 millóns de de dólares e ao que fai chamar a Casa Grande do Pobo.
Aínda que nos seus discursos, como bo populista baballoa contra o neoliberalismo, na súa praxe económica Morales nunca foi tan radical e apostou polo pragmatismo. Non se librou da corrupción, pero mantívose a clara distancia doutros mandatarios da súa órbita política como Maduro, Correa, Lula ou os Kirchner.
No seu primeiro ano no poder anunciou a nacionalización dos recursos enerxéticos, ao mesmo tempo que ordenaba aos militares a ocupación de instalacións de empresas estranxeiras nese sector. Nesta medida, segundo Eduardo Gamarra, catedrático boliviano da Universidade Internacional de Florida, «nun sentido estrito, non houbo nacionalización, o que houbo foi un cambio nos termos dos contratos para que unha maior parte das ganancias quedasen en Bolivia».
Gamarra considera un gran erro interpretar o fenómeno de Morales como unha expresión boliviana do chavismo. «Non é é un antineoliberal, é un neoliberal indíxena que combinou unha retórica nacionalista cun manexo bastante máis pragmático na economía».
Outros analistas, como o sociólogo e investigador boliviano Henry O Porto consideran que o éxito político de Evo Morales no seu dilatado mandato responde ao feito de que el e o seu partido, o MAIS «propiciaron a incorporación de sectores indíxenas, campesiños e traballadores urbanos e de clase media baixa a esferas de poder político, o que significou un salto en inclusión social». A iso suman o boom das materias primas, que impulsou o crecemento da economía e deulle ao país estabilidade social e política, despois duns primeiros anos turbulentos.
