O acordo que puxo fin ás protestas deberá lidar coas esixencias do FMI
02 novs 2019 . Actualizado ás 09:34 h.Ata cando? ¡Velaí a cuestión! Todo empezou fai un mes coa resposta do sindicato dos transportistas ao decreto do presidente de Ecuador , Lenin Moreno, que incluía un paquete de medidas para reducir o gasto público en 1.400 millóns de dólares anuais. Entre elas incluíase a supresión do subsidio estatal aos combustibles, que se mantén desde hai 40 anos. Ese foi o detonante do conflito. Deses subsidios, que custan ao erario público ecuatoriano uns 70.000 millóns de dólares ao ano, os máis beneficiados, segundo o Goberno, son os contrabandistas e os ricos.
Á protesta sumáronse de inmediato os colectivos indíxenas agrupados na Confederación de Nacionalidades Indíxenas do Ecuador (Conaie), que representan o 7 % da poboación do país. Argumentaron que, sen ese subsidio, os prezos dos combustibles incrementaríanse un 120 %, o que atentaría contra a subsistencia das comunidades rurais, altamente dependentes das máquinas agrícolas e do transporte comunitario, que abastece de froitas, verduras e outros produtos ás grandes cidades do país.
De inmediato subíronse á onda das protestas os seguidores do expresidente Rafael Correa tratando de pescar en río revolto, en busca dun anticipo das eleccións presidenciais. Observadores imparciais consideran que a súa incidencia real no conflito foi sensiblemente menor da que lle imputan as fontes gobernamentais.
Correa tratou de subirse á onda das protestas en busca de eleccións anticipadas. Rafael Correa, de momento, terá que seguir gozando da vida familiar en Bélxica e asesorando ao seu correlixionario venezolano, Nicolás Maduro, porque Lenin Moreno, á vista do cariz que tomaban os acontecementos, cun saldo de 8 mortos, 1.340 feridos, 1.192 detidos e inxentes danos materiais, segundo datos do Defensor do Pobo, optou por recoller veas e aceptar a principal demanda dos colectivos indíxenas para suspender as protestas: derrogar o decretazo 883 e sentarse a negociar.
O diálogo arrincou aos dez días de que estalase o conflito, auspiciado pola misión da ONU en Ecuador e a Conferencia Episcopal. O acordo chegou pronto e provocou o cesamento inmediato da mobilización indíxena nas rúas de Quito e en todo Ecuador, así como a abolición do estado de excepción.
Quito pasou da depresión á euforia. A xente saíu ás rúas para celebrar o acordo, tras o diálogo de paz. Poucas horas despois os outrora mobilizados, envorcáronse nunha mega operación de limpeza comunitaria, para recuperar o rostro normal da cidade antes da retirada ás súas comunidades de orixe.
E agora, que? O paquetazo que fixo estalar a crise ecuatoriana non foi unha traizón máis de Lenin Moreno á Revolución Cidadá (a versión que Correa acuñou do Socialismo do Século XX que inventou o seu admirado correlixionario Hugo Chávez), como veu pregoando o expresidente nos últimos días, se non unha esixencia do FMI, que segue en pé para desembolsar os créditos solicitados polo actual Goberno para afrontar unha fiscalidade insostible, froito precisamente da herdanza recibida da xestión do seu antecesor
Rafael Correa, nos tres Gobernos que presidiu durante os nove anos de mandato, deulle un envorco ás infraestruturas sanitarias, educativas e sanitarias do país, pero á conta dun forte endebedamento -fundamentalmente con China -, avalado polos altos prezos do petróleo e sen darlle entrada ao capital privado.
Un estado obeso sometido a cirurxía sen anestesia
No segundo e terceiro mandato de Correa o gasto público pasou do 25 % do PIB no 2007 ao 44 % no 2014, cun crecemento insostible da débeda pública. O derrubamento dos prezos do petróleo, a principal fonte de ingresos do país, xunto ás remesas dos emigrantes —unha boa parte dos cales optaron por retornar á súa patria—, deixou en Ecuador un Estado obeso e con serios problemas para compensar esa caída dos ingresos por exportacións cunha reforma da fiscalidade interna. Recadar impostos, que é unha tarefa complexa en case todo o mundo, o é máis nun país onde o 50 % da súa poboación está vinculada, dunha ou outro xeito, á economía informal.
Economía dolarizada
Así, sen posibilidade de lograr outras fontes de financiamento e para evitar a paralización dun país coa súa economía dolarizada desde hai dúas décadas, que lle impide recorrer aos instrumentos de política monetaria interna, como a depreciación da moeda, a Lenin Moreno non quedou máis remedio que acudir ao temido Fondo Monetario Internacional (FMI). En marzo solicitoulle 4.200 millóns de dólares e a outros organismos multilaterais outros 6.000 millóns máis para sanear as súas contas fiscais.
Como o FMI non é precisamente unha ONG, con este panorama Lenin Moreno, se quere seguir contando con esas fontes de financiamento e non levar a economía do país polos camiños do seu veciño Nicolás Maduro, verase abocado a seguir adiante cos axustes fiscais. Pero, tamén sabe que se quere que o acordo acadado cos líderes indíxenas non quede nunha simple tregua e convértase nun armisticio, só queda a vía das reformas graduais e selectivas. Algúns analistas apuntan que ocorreu o que ocorreu por ter optado por unha «cirurxía sen anestesia».
Os líderes indíxenas agrupados na Conaie que sentaron a negociar co Goberno expoñen que, antes de tocar o subsidio aos combustibles, pódense redecir gastos por outros conceptos, empezando polos soldos vitalicios dos exmandatarios que se cifran en 4,226,25 dólares mensuais para cada un dos nove expresidentes e 4.057 cada un dos sete exvicepresidentes. Tamén piden que se incauten os bens procedentes da corrupción e un novo imposto para os cidadáns con máis ingresos.
Un serio aviso a navegantes para evitar un novo furacán populista
O conflito en Ecuador debese ser un aviso a navegantes para evitar un furacán que se pode estender por todo o subcontinente americano e propiciar o retorno do populismo que floreceu na década das vacas gordas, alimentado polo incremento do prezo das materias primas.
Se en Ecuador, como ocorreu hai xa 30 anos en Venezuela co caracazo de febreiro de 1989, o detonante foi a subida dos combustibles, en Chile foi un módico incremento do prezo do transporte publico o que acaba de pór a Sebastián Piñera contra as cordas.En Arxentina a política económica de Macri deixou de novo o país en mans do kirchnerismo, outra dos paradigmas da corrupción populista na rexión.
Con este panorama non estaría demais que os responsables do FMI, optasen por adoptar unha enfoque máis comprensivo co programa de reformas que lle demanda ao Goberno do país de América Latina que tratou realmente de cumprir os compromisos fiscais que lle foron esixidos como contrapartida aos créditos aprobados. De non facelo está a pór en bandexa as eleccións do 2021 a Correa ou a un dos seus satélites, xa que non pode ser o candidato mentres sexa un prófugo da xustiza.
A forza dos indíxenas
No caso concreto de Ecuador non estaría demais que os responsables desta organización financeira internacional, paladín do neoliberalismo botasen unha ollada á historia deste país no que nos últimos 27 anos, só dúas persoas lograron resistir o tempo suficiente para completar os seus termos presidenciais de 4 anos. Se non en todos, polo menos na maioría dos casos, o papel das comunidades indíxenas, as máis numerosas e organizadas de todo o continente, foron un factor determinante.
Pór de novo contra as cordas ao actual presidente sería a mellor contribución que poden facer para o retorno do populismo que abocou aos países da rexión á crúa realidade que están a vivir nos últimos anos.
Na veciña Venezuela estes estalidos sociais son acollidos con indisimulada satisfacción polos artífices da robolución bolivariana. Diosdado Cabelo, xa antes de que estalase o conflito en Chile cualificaba o de Ecuador como «unha brisa que non tardará en converterse en furacán».