Las «mamás belgas» salen del olvido

INTERNACIONAL

21 mulleres que loitaron contra Franco, protagonistas dun documental

23 abr 2018 . Actualizado ás 05:00 h.

Mulleres, feministas, comunistas e xudías do leste. Con esas credenciais «agardáballes o peor», explica Sven Tuytens. É o autor do documental As mamás belgas, proxectado esta semana no Instituto Cervantes de Bruxelas . Nel relata a historia esquecida destas 21 voluntarias belgas que aterraron no fragor da Guerra Civil española para loitar contra o fascismo. A cargo de todas ela, a enigmática e carismática Vera Luftig. Sabían o moito que se xogaba Europa na contenda. Comprometidas e valentes, non dubidaron en facer as maletas, abandonar Anveres e emprender o camiño cara a España xunto a outros 1.700 compañeiros brigadistas internacionais, saltándose a prohibición ditada polo entón ministro socialista de Exteriores, Paul-Henri Spaak. Nin Francia nin Bélxica quixeron intervir na contenda. «Tiñan medo de Hitler e Mussolini», asegura Sven.

Aterraron en Praza de Catalunya o 1 de maio do 1937 e trasladáronse de inmediato ao Hospital Militar de Ontinyent (Valencia) onde exerceron de enfermeiras atendendo aos soldados republicanos, a pesar de carecer de experiencia. «Para os combatentes, ter mulleres na fronte era un problema», asegura Sven. Aceptaron o rol na retagarda, pero o inconformismo de Vera e as súas irmás, Golda e Raquel, levoulles a organizar unha célula comunista dentro do propio hospital. Arengaban ás mulleres do pobo a romper cos convencionalismos sociais. Bebían, fumaban, discutían de ti a ti cos homes e tomaban o sol espidas na súa residencia O Pinatar. «Para os homes do pobo estaban mal vistas porque viñan con ideas revolucionarias e cambiaban ás mulleres. Falaban de matrimonios libres, de participación política. Para elas deixar avanzar o fascismo era volver ao machismo», explica Sven. A medida que os franquistas avanzaban, os suicidios femininos no campo disparáronse. O día máis negro para as mamás belgas foi o 12 de febreiro de 1939, coñecido como o Guernica valenciano. Coa guerra case acabada, os avións italianos bombardearon a estación de Xátiva, onde familias enteiras agardaban a chegada de mil republicanos. Morreron 129 persoas. «Sabiamos que o de España sería o preludio do que pasaría no resto de países», recoñecía anos despois a voluntaria holandesa Trudel de Vries. E así foi. Nos anos seguintes, o fascismo e o nazismo desataron o terror en Europa. Moitas das voluntarias regresaron a Bélxica tras o triunfo do ditador Franco, pero non se renderon. Entraron na resistencia armada para frear o avance das tropas de Hitler. A súa policía secreta, a Gestapo, xa contaba cun cuartel xeral na Avenida Louise de Bruxelas. Asediada polo seu pasado de brigadista xudía en España, Vera convértese en espía e mensaxeira da resistencia. O seu traballo foi crucial para que os soviéticos puidesen gañar aos nazis en varios campos de batalla na Segunda Guerra Mundial. En abril de 1944 a deportaron ao campo de concentración de Ravensbrück, ao que sobreviviu. Ao seu fillo chamouno Madrid, en homenaxe a España. Ambos foron detidos e deportados a Auschwitz, onde morreron. «Outras tres mamás belgas foron enviadas a campos de concentración e ningunha saíu con vida», asegura Sven. Que ocorreu coas sobreviventes? As súas historias caeron no esquecemento. Os seus nomes foron borrados dos libros. En parte porque a historia a escriben os homes vencedores, pero tamén polo longo silencio no que se sumiron estas mulleres. «Consideraban que as súas historias non eran importantes senón a historia do grupo, explica Sven.

Non eran mamás, nin enfermeiras, como llas chamaba. Moi poucas tiveron vontade, tempo ou vida para ter fillos. Eran mulleres, belgas e tamén inmigrantes. «Un exemplo do papel que pode xogar a inmigración. Intentaron parar o fascismo non só en Bélxica. Deixárono todo para loitar en España», lembra Sven.