O heroe accidental do Cisneros

Á. M. Castiñeira REDACCIÓN / LA VOZ

HEMEROTECA

Mentres o mellor acoirazado da Armada vaise a pique fronte a Muros, ocorre a bordo «un caso de serenidade, valor e disciplina verdadeiramente espartano»

15 sep 2018 . Actualizado ás 05:00 h.

«Zurutuza mostrose vivamente recoñecido ao obsequio [...], declarando que non fixo nada extraordinario que xustifique tan para el valiosa e inmerecida distinción». Zurutuza chamábase Claudio, tiña 22 anos e uns meses antes vira desaparecer (como quen di, baixo os seus pés) un acoirazado enteiro. Ía a bordo do Cardenal Cisneros, a xoia do «grupo misérrimo» ao que se viu reducida en Cuba «aquela aparatosa Armada que [...] ocupou a atención do mundo», cando o barco se topou cos baixos Meixidos, e unha roca, cal torpedo ianqui, decidiu convertelo en submarino.

Empezaba a chamar a aquel litoral «a Costa da Morte», porque «oculta no seu fondo as sirenas engañadoras e as iras tráxicas da fábula [...], onde veñen a estrelar, como en monstruoso vórtice, homes e barcos de todos os países do Universo». E no momento no que as sirenas chamaron ao Cisneros, «nun punto de mar franco segundo as cartas hidrográficas que marcan que existe alí un fondo de trinta brazas», o novo infante de mariña atopábase no seu posto de garda.

O accidente

«De súpeto, na cámara de caldeiras, situada na proa, oíuse un golpazo enorme, semellante ao dun canonazo. A trepidación en todo o buque foi espantosa. Con todo[...], seguiu a súa marcha durante uns dez minutos proximamente, sin duda pola velocidade que levaba. Suponse que o golpe [...] houbo de abrirlle unha fenda duns cincuenta metros. Momentos despois penetraba pola proa unha enorme columna de auga, con gran cantidade de area e pedras procedentes do mesmo baixo en que chocou». E Claudio, impasible guipuscoano de Oñate, «permanecendo no seu posto nos momentos de perigo», protagonizou «un caso de serenidade, valor e disciplina verdadeiramente espartano». Faltoulle pouco para mostrarlle o camiño á orquestra do Titanic. Só se retirou «cando recibiu a orde» e subiu a un bote «sen abandonar o fusil e a correaxe, únicos pertrechos de guerra que se salvaron do cruceiro». O seu proceder destacou «con marcado relevo entre as múltiples escenas desenvolvidas no Cisneros nos emocionantes momentos da súa inmersión».

Ningún dos máis de cincocentos tripulantes pereceu. Chegaron a Muros no medio dun forte chuvieiro. Ao botar pé a terra «foron materialmente arrebatados, disputados, polos veciños» para darlles acubillo. «¡Catro a min!», «¡Veñan seis!», «¡Doce!», «¡Os que sexan! ¡Pobriños!», vociferaban. «Polo aire leváronllos dique adiante, resgardándoos da auga baixo os soportais, secándolles o rostro, colléndoos do brazo, falándolles nos termos máis doces, con afecto de fillos». «¡E que de queixas, de lamentacións, por parte dos veciños que non tiveron a sorte de ter hóspedes!». O alcalde e o secretario do Concello «desfacíanse en escusas: ‘‘¡Se non hai máis!... Habemos de inventalos?''».

A «inmerecida distinción»

Pouco despois, o director de La Voz de Galicia, entón Juan Fernández Latorre, recibiu unha carta de Buenos Aires. Dicía: «O meu distinguido compañeiro: Permítome rogar a vostede acepte a representación do único Diario Español que se publica en América para entregar ao sentinela do Cisneros Claudio Zurutuza as trescentas pesetas adxuntas, como modesto testemuño de aplauso pola súa conduta». Así se fixo uns días máis tarde.

A Claudio o que é de Claudio, aínda que tras coñecerse o seu caso foron saíndo á luz outros, como o de Manuel Lijo Castro, veciño da Coruña, «mozo listo e sumamente simpático» que «naceu en Santa María de Ribeira». De volta en Ferrol, porto basee do malogrado navío, coñecido popularmente como «o cruceiro galego», explicoulle ao correspondente do xornal, «sen concederlle importancia» apenas ao asunto: «Xa que se falou de quen salvaron un fusil, bo é que se saiba que eu recollín cinco, entregándoos no Concello de Muros ao desembarcar alí». Pero, que se saiba, para el non houbo recompensa.