Un español que loita polo Transvaal acaba preso en Ceilán. Un bóer que logra fuxir dos seus captadores británicos convértese nunha atracción en Ferrol
02 jun 2018 . Actualizado ás 05:00 h.Que sucedía no sur de África? Na rúa, nos cafés... Da lectura dos xornais saltaban nomes afastados -Johannesburgo, Pretoria, Potchefstroom- e repetíanse como non volverían facelo en cen anos, ata o gol de Iniesta. Aquela esquina do mundo andaba metida nunha guerra que por aquí parecía propia. Aínda frescas en España as malleiras ianquis de Cuba e Filipinas, a uns tales bóeres, épicos guerrilleiros habitantes do Transvaal, estábaselles botando amais outro imperio, o británico. E, por descontado, tiñan as nosas simpatías como país pequeno e recentemente humillado. Da mesma forma que tiñan as de media Europa.
Así as cousas, enténdese o impacto de noticias como esta: «A bordo da corveta de guerra Nautilus, ancorada no porto de Ferrol, de regreso da súa última viaxe, acaba de chegar para acubillarse na hospitalaria terra española un bóer auténtico». Viña de participar en incontables «feitos de armas, todos eles revestidos da simpática aureola da modestia que adorna aos batalladores surafricanos, que non obteñen recompensas, que escriben as súas valentías en páxinas anónimas».
En pouco tempo pasara «da salvaxe liberdade do campo de batalla ás estreitezas do cativerio na illa de Santa Elena», aquela en a que os británicos encerraron e enterraron a Napoleón, e onde precisamente fixo escala a corveta española. Varios tripulantes baixaron a terra para visitar a antiga tumba do emperador, e durante o seu paseo coñeceron a un tal «Jhon Ralderachi», que en perfecto castelán só fixo unha pregunta: «Cando se marchan vostedes?».
A fuga de Santa Elena
Pouco antes da hora que lle habían devandito, un vulto apareceu flotando preto do barco. «Ese é un peixe», dixo un mariñeiro. E largouse a escala para que «o noso bóer», tras nadar «tres millas alimentando risueñas esperanzas», subise a bordo.
Así chegou a Ferrol, onde a súa presenza espertou «vivísimas simpatías». Cando «por fin baixou a terra», «algúns que lle coñecían agrupáronse ao seu redor. Seguido de numeroso acompañamento que se engrosaba na carreira, subiu ao centro da poboación, e as xentes saían a portas e balcóns para verlle, non oíndose outras exclamacións que estas: «¡Aí vai o bóer!».
A súa estancia na cidade tamén a dedicou ao sport ciclista. Percorreu a poboación montando unha moderna bicicleta, cuxo dominio xustificou». E foi «ao Mercado Central. A súa presenza alí produciu gran movemento de simpatía entre as vendedoras. Percorreu todas as naves, oíndo exclamacións moi afectuosas. Unha florista regaloulle dous ramos de flores».
Mentres o bóer gozaba de España, noutras latitudes ía xa mediada «a odisea de Enrique Escribano do Pino », un español que compartira cos naturais do Transvaal as armas» ademais de «as estreitezas do cativerio». Escribano «foise directamente ao Transvaal para pelexar ao lado dos bóeres, e alí caeu en poder das tropas británicas». Foi enviado a Ceilán, ao campamento de Ragama, «con todos os demais prisioneiros europeos».
Lexión estranxeira
O mozo aventureiro, de só 18 anos e fillo dun coronel, era «aplicado, intelixente, de gran facilidade para aprender idiomas», e os seus pais habíano empurrado a viaxar «co fin de fomentar esas aptitudes». «Percorrera Exipto e Palestina, e desde Xerusalén decidiu regresar a España. Alí remitiulle a súa familia fondos para a viaxe, e cando contaba con que chegaría a Madrid, viu con ansiedade que pasaba o tempo sen recibir noticias. Por fin veu unha carta...». Polo visto, «ao chegar á canle de Suez ocorréraselle ir ao Transvaal a estudar unha guerra que tanto lle entusiasmaba. Pouco despois, outra carta de Pretoria participou que acababa de inscribirse como voluntario na lexión estranxeira [...]. Despois viñeron outras cartas apuntando episodios daquela guerra, e, para rematar, as que noticiaron a prisión e o traslado a Ceilán». As peticións para que fose liberado só obtiveron unha resposta: «Tomou as armas contra Inglaterra e non merece indulxencia algunha».
De Ralderachi pouco máis se soubo. Un ano despois andaba «rodando polos pobos», contando a súa historia. Escribano foi repatriado, entrou no Exército e compuxo varios libros. Dise que un se titulaba Dous anos en Ceilán.