Ante os óleos de Camilo José Cela

Amando de Ossorio

HEMEROTECA

08 abr 2018 . Actualizado ás 18:46 h.

Mércores, 13 de setembro de 1950

Na galería de arte Librería Lino Pérez, está a celebrarse unha exposición de cinco cadros de Camilo José Cela. Son tantas e tan acaloradas as discusións ás que deu lugar esa faceta artística do gran novelista que estimo interesante recoller algunhas das manifestacións do público concorrente a devandita sala.

Raúl Grien (do que saboreamos recentemente unha perfecta reportaxe en Destino sobre a nosa Costa da Morte) tiña a súa entrecejo máis fendido, se cabe. Moveu filosoficamente a súa cabeza de repasado pelo louro, elixiu os máis graves rexistros da súa voz para axuizar:

-Vexo estes cinco cadros como outras tantas páxinas da súa novela. Marcos postos a situacións que, baixo o seguro bisturí deste home, toman cores internas, cores de entraña. En definitiva, terapéutica sa, que reafirma a personalidade deste xigante escudriñador de tipos.

Nito, o simpático autor teatral que tanto nos divirte cos seus apropósitos, quedou un tanto suspenso á vista das pinturas.

-¡Carape! -exclamou-. Son os espantallos máis encantadores que vin na miña vida.

Invadiuno unha inmensa melancolía.

-Se dese diñeiro o escribir apropósitos, compraba un cadro de Cela.

E marchouse sen comprar ningún cadro de Cela.

O bo pianista coruñés Rafael Vázquez Sebastiá abandonou a súa musical torre de marfil, onde estuda intensamente os seus próximos concertos para acudir á inauguración da exposición. Sobresaltouse ante min solicitude. Intentou un pequeno subterfugio galaico para eludir unha resposta categórica, pero ao fin houbo de definirse:

-Canto máis miro os cadros do meu paisano Camilo José, máis admiro as súas novelas.

Un matrimonio de coñecidos escritores saía comentando as súas impresións. Pasaron ao meu lado, ían graves e imperturbables. O intelixente poeta Dalmiro da Válgoma dicía:

-Camilo José Cela, solemne e serio, fai co pincel a mesma pirueta do seu pai, respetabilísimo e grave cabaleiro, cando o mesmo Cela descríbenolo nas súas memorias saltando en calzóns sobre unha mesa.

A bela novelista Elena Quiroga replicou:

-Eu creo que estas pinturas son para Cela o que eran as paxarelas de papel para Unamuno.

O arquitecto don Felipe López Delgado, dono da sala Greco, de Madrid, despois de estudar longamente un a un os cadros de Cela, entornó os ollos para mellor concentrarse.

-Admiro a pintura de Camilo José Cela, que xa coñecía. Acredítalle como o primeiro pintor expresionista español.

Como queira que neste momento o meu interlocutor abriu os ollos e sorprendeu sorrisos entre o auditorio, pasou un man polo seu relucente e poderoso cranio de pensador e agregou visiblemente molesto:

-Isto non se pode tomar como humor máis que en España. O Proxenitor e dous adolescentes entristecidos está á altura do mellor cadro expresionista de autor estranxeiro.

O enxeñoso pintor Urbano Lugrís fíxome unha formal confesión:

-Fala un pintor: «Isto xustifica as miñas experiencias literarias».

Non houbo xeito de evitar que recitase completa a Oda a Roosevelt, de Rubén Darío.

Entre a xente descubrín ao sempre grato espectáculo de Amparito Cornide coa súa rotunda complexión nórdica. Pregunteille a pelacorpo:

-Que opinas de Cela despois de ver os seus cadros?

-A pesar de todo, sígolle admirando como novelista.

Manuel Roldán chegou á exposición como unha tromba, deu tres ou catro olladas a torto e a dereito, e dixo alzando moito a voz:

-A estes cadros pásalles o que a algunhas das obras dos grandes mestres da pintura, o que máis vale é a firma.

O gran escritor e poeta Miguel González Garcés quedou moi pensativo mirando ás xentes.

-Estes cadros son unha fonte de reaccións psíquicas no público, moi útiles para os novelistas.

E púxose a compor un poema ao Obelisco.

Luis Iglesias de Souza, o enxeñoso escritor e crítico de Radio Nacional, negouse a dar a súa opinión con pretextos municipais. -¡Son un edil!- razoaba.

Ao cabo, claudicó ante min ameaza de facer un estudo detallado das representacións da Farándula e o seu audaz e novísima dirección escénica.

-Estas pinturas creo serán un gran reclamo para a venda de libros. A xente terá violentas ansias de saber se son outra cousa.

O novo novelista Mariano Tudela, taciturno e observador, fálame:

-A pintura de Camilo José, definida por el como expresionista, non é nada menos, certamente, que a gargallada contra un mundo sinistro e falso, de pirueta, de trapisonda e de aburrimento.

Lanzou unha mirada desdeñosa ao público.

-Os cinco cadros -proseguiu- terán a virtude de indignar a algúns. Peor para eles. Eu, con Camilo José, co seu violín de Ingres na man, me carcajeo e vexo, a distancia, o espectáculo dese mundo no que el mergulla en busca dos seus personaxes.

Tamén conseguín acadar ao erudito pintor e catedrático don José Seijo Rubio , director do Museo Provincial de Belas Artes. Tratou de rehuir unha categórica resposta... pero accedeu ao fin.

-Xa coñece vostede a miña tradición conservadora. Non podo estar conforme con estas cousas, que tan extraordinariamente se saen fóra da órbita clásica. Isto é un debuxo do desdibujo deliberadamente feito.

Aínda que se apresurou a engadir:

-Con todo, quizais con isto intentouse pór de relevo os absurdos do modernismo, pretendeuse satirizar os extremos a que poden levar as excéntricas tendencias indisciplinadas. Só neste sentido parecerame admirable.

O culto crítico de arte don Joaquín Freire de Andrade, tras dar unha profunda aspiración ao seu cigarro, díxome entre fume:

-A un pintor non se lle pode xulgar pola primeira exposición. Hai que agardar a exposicións sucesivas. Sobre todo cando se trata dunha personalidade do extraordinario talento de Camilo José Cela.

-E, concretamente, que lle parece esta exposición? -insistín.

-Un escándalo máis nas actividades de Cela. Deséxolle que os da pintura sexan tan xeniais como os que conseguiu na literatura.

Nun recuncho facían comentarios en voz baixa as novas pintoras María Antonia Dans e Gloria de Llano . Ao achegarme calaron a súa charla e mantivéronse á expectativa.

-Co meu espírito de aforro -dixo tras un titubeo María Antonia- causoume profunda dor ver tanto óleo malgastado.

A preciosa rapariga puntualizou máis:

-E tinta. Porque aquel cadro ten tinta.

-Influencia Watterman -dixo Urbano Lugrís ao pasar.

-As novelas de Cela son para persoas formadas -observou á súa vez Gloria-; pero a súa pintura é apta para menores.

Julio Ponche, que tanto labora por dar a coñecer na Coruña as novas tendencias artísticas estaba entusiasmado polo ambiente de cordialidade que reinaba na súa sala.

-¡A xente atópase xa preparada! ¡Agora si que podo traer a Picasso!

En cambio. Cela mostrouse defraudado:

-Segue a paz... Aínda non romperon ningún cadro... ¡Témome que esta sexa unha exposición fracasada!