Galicia exporta o seu modelo forestal para recuperar o chan queimado
FORESTAL · Exclusivo subscritores
A comunidade é pioneira en Europa en utilizar o tratamento «mulching»
26 ene 2022 . Actualizado ás 15:33 h.O lume arrasou os bosques gregos o verán pasado. Arderon en cuestión de días máis de 124.000 hectáreas e localizáronse centos de focos diferentes. O Goberno heleno explora agora iniciativas para recuperar a superficie queimada e evitar unha erosión que, ante as altas temperaturas e escasas choivas da rexión, pode conducir á súa desertización. A petición de auxilio chegou á Comisión Europea, que organizou unhas xornadas telemáticas onde Galicia expuxo o seu innovador modelo para a recuperación do chan arrasado polas chamas que poderá ser importado polas autoridades gregas.
«O enfoque de mitigación de urxencia é novo e, aínda así, recibiuse ben. Enténdeno como algo que lles falta por facer e no que non teñen experiencia», explica a representante galega no cume, Cristina Fernández Filgueira, analista do Centro de Investigación Forestal de Lourizán (Pontevedra), onde leva xa 27 anos traballando en atopar solucións que amortigüen os efectos do lume. Ningún outro territorio en Europa puxo xa en práctica o modelo galego, que no mundo só atopa espello en Norteamérica.
A técnica chámase mulching —en español traducible como cubrir con mantillo ou abono—, e consiste, basicamente, en vestir con palla ou outros materiais orgánicos zonas que foron arrasadas polo lume. Tamén está o helimulching, que é o mesmo pero guindando estes materiais desde o ceo en zonas practicamente inaccesibles e que se puxo en práctica por primeira vez en Europa tras o incendio de Camba (Laza, Ourense) no 2010. «A mitigación, tal como entendémola, é algo recente», continúa a investigadora.
Do monte galego a Grecia
Lembra Fernández Filgueira que Grecia sufriu en outubro eventos de riadas potentes. «Durante moitos anos tamén pasou aquí, a xente só fixo referencia á recuperación da vexetación ao falar sobre a erosión despois de incendios. A vexetación é importante para que o chan non se mova e se erosione, pero nos meses seguintes ao incendio é irrelevante», advirte. O importante nesta fase é recuperar ese chan.
A doutora en Bioloxía compárao como a venda dun ferida. «Cando se tapa unha ferida, o proceso dura días para que se rexenere a pel. No incendio é igual. Se non se tapa o chan durante meses, nada impide que se arrastre. Parece unha parvada, pero isto é innovador a día de hoxe», sorrí Fernández Filgueira, que fala con ilusión sobre os avances logrados desde o Centro de Investigación Forestal de Lourizán, onde a parte académica evolucionou hai anos á práctica nos montes.
Doce anos no terreo
O grupo de Lourizán leva investigando desde 1975 en técnicas de estabilización do chan e a súa rexeneración, pero todo cubriu un impulso definitivo a partir da vaga de incendios do 2006. Aí desenvolveuse unha liña específica desta mitigación urxente e, xa no 2010, levaron aos montes os primeiros ensaios. No 2013 aplicouse mulching con palla de cereal de forma masiva. A partir dese momento, cada verán, o Plan de prevención e defensa contra os incendios forestais de Galicia (Pladiga) establece como obxectivo a mitigación do risco de erosión. «O importante é entender que non fai falta realizar sempre este tratamento, hai que ver onde aplicalo. É innecesario pensar que hai que facelo sempre», avisa a investigadora. «Algúns incendios causan moito máis dano e provocan arrástrelos no chan. A análise preliminar axuda a ver onde está o risco», continúa.
A cobertura de palla en incendios severos como os de Cotobade, Verín, Ponte Caldelas ou no monte Pindo (Carnota) contribuíron a reducir ao mínimo a erosión do chan. Agora, este modelo único en Europa —só a Universidade de Aveiro (Portugal) conta cunha experiencia similar, pero sen levala á práctica— poderá chegar a Grecia. O obxectivo é exportalo máis aló, tras un cume que organiza o centro de Lourizán o próximo mes sobre o proxecto europeo EPYRIS.
Trátase dunha ferramenta na que recompiar metodoloxías para a selección de áreas que necesitan mitigación para a erosión despois de incendios. Participan centros portugueses, franceses e españois, ademais de galegos como a Universidade de Santiago. «A idea é que, coa nosa experiencia, vexamos a capacidade de aplicar esta metodoloxía noutros lugares e concienciar fóra de Galicia da necesidade de aplicar estas técnicas urxentes en zonas queimadas por incendios», expón Fernández Filgueira.