Asturias seguirá o modelo de Galicia para oficializar a súa lingua, pero rebaixado

Pablo González
pablo gonzález REDACCIÓN / LA VOZ

GALICIA

Imagen de la gran manifestación celebrada en Oviedo el pasado 16 de octubre, donde unas 30.000 personas reclamaron la oficialidad del asturiano
Imaxe da gran manifestación celebrada en Oviedo o pasado 16 de outubro, onde unhas 30.000 persoas reclamaron a oficialidade do asturiano Paco Paredes

A reforma do Estatuto prevé dar a mesma categoría legal á «llingua» e ao galego asturiano. Aínda que non se esixirá aos funcionarios nin será vehicular no ensino

24 oct 2021 . Actualizado ás 05:00 h.

A reivindicación lingüística do asturiano, con máis de corenta anos na fenda tras a fundación de Conceyu Bable a mediados dos setenta, acadou nos últimos anos o apoxeo político e social ao que aspiraban os pais do asturianismo cultural e político. Por primeira vez hai un partido no Goberno -o PSOE asturiano- que defende a oficialidade da llingua, unha lingua romance que fascinou desde hai decenios aos romanistas alemáns polos seus endemismos lingüísticos, como a ch vaqueira do asturiano occidental, entre outros. Por primeira vez, tamén, hai un presidente de Asturias , Adrian Barbón, que non só promociona o uso do asturiano, senón que o fala perfectamente e utilízao nalgúns discursos. Tras este longo camiño, un novo status legal permitirá superar o curioso paradoxo de que o asturleonés sexa oficial desde 1999 en Miranda do Douro (Portugal) e non en Asturias.

 

O cénit desta reivindicación sostida no tempo chegou co inicio do proceso de reforma do Estatuto do Principado, no que o Goberno asturiano pretende oficializar a lingua asturiana e o galego-asturiano seguindo o ronsel do artigo 5 do Estatuto galego, que consagra, entre outros aspectos, que o galego é a lingua propia de Galicia, e que tanto o galego e o castelán son oficiais en Galicia «e todos teñen o dereito de coñecelos e usalos».

O contraste co artigo cuarto do Estatuto asturiano vixente desde 1981 é claro: «O bable gozará de protección. Promoverase o seu uso, a súa difusión nos medios de comunicación e o seu ensino, respectando, en todo caso, as variantes locais e voluntariedad na súa aprendizaxe». Emprégase mesmo o vocábulo bable, unha denominación pexorativa que xa case só utilizan os detractores do asturiano, que atoparon sobre todo en Vox o depósito político da súa oposición radical á normalización.

O matiz de salientar o dereito e non o deber de coñecer a lingua é clave no andamiaje legal da oficialidade á que aspiran os socialistas asturianos, apoiados por Podemos e Izquierda Unida. Pero o exemplo galego limítase polo momento a este artigo estatutario, pois o proceso de normalización da lingua dependerá dunha lei de uso posterior que todo apunta que será moito máis rebaixada que a galega. O propio presidente asturiano asegurou recentemente no Parlamento que non se expón esixir o asturiano para acceder á Administración nin que sexa utilizado como lingua vehicular no ensino. «Ninguén vai estar obrigado a falar en asturiano», dixo nunha ocasión. A propia conselleira de Cultura, Berta Piñán, unha reputada poetisa en asturiano, afirmou tamén que se tratará dunha oficialidade «de dereitos, non de obrigacións», aínda que a normativa actual xa permite dirixirse á Administración en asturiano.

Hai máis dúbidas sobre como se arbitrará a oficialidade no ámbito do ensino. Na actualidade, desde a súa introdución no currículo en 1984, é de carácter voluntario. En primaria pódese elixir entre llingua e cultura asturiana, e en secundaria e bacharelato é optativa. «De momento a intención é dar un status legal ás dúas linguas propias de Asturias, ese é o noso obxectivo. Despois haberá unha lei de uso que abordará todo isto, pero aínda é prematuro para responder a estas cuestións. Será un proceso longo», asegura unha portavoz do Goberno asturiano. Na primaria pública, preto da metade dos alumnos estúdana, pero a porcentaxe baixa ao 15 % en secundaria e no Bacharelato non chega ao 4 %. «O que persegue o Goberno de Asturias é unha oficialidade amable, baseada nun modelo propio que se haberá de acordar unha vez aprobada a reforma do Estatuto», engaden desde o Goberno do Principado.

A posición da Academia

Xosé Antón González Riaño, presidente da Academia da Llingua -unha institución do Principado creada en 1980-, cre que o importante é que «a maioría social e política que apoia a oficialidade do asturiano, ao redor do 80 %, consiga acabar coa anomalía constitucional que sofre Asturias e lograr unha reforma do Estatuto que inclúa a oficialidade despois de 40 anos de reivindicación». Para González Riaño, non cabe dúbida: «A oficialidade leva aparellado que todos os alumnos dos ensinos non universitarios teñan ao seu alcance o estudo do asturiano, que debe estar incluído no currículo como unha materia máis». É dicir, debería ser unha materia obrigatoria.

No entanto, o presidente da Academia está de acordo con que as particularidades da lei do asturiano haberá que discutilas e acordalas despois da tramitación da reforma do Estatuto, probablemente na próxima lexislatura. «Agora o importante é que estamos ante unha opción real para liquidar esta anomalía constitucional», sinala, á vez que cre que un sector minoritario dos asturianos están «practicando o alarmismo».

Con todo, a aprobación da reforma do Estatuto «é complexa», admite o Goberno asturiano. Para que se aprobe «é necesaria unha maioría ultrarreforzada de 27 deputados, tres quintas partes do Parlamento asturiano. Agora mesmo, só habería 26 votos a favor, os do PSOE, EU e Podemos», explican fontes de Presidencia. Rexeitan esta reforma os 17 deputados do PP, Cidadáns e Vox.

Eses 27 votos de 45 poderíanse conseguir se un dos dous deputados de Foro Asturias vota a favor. Un deles rexeita a oficialidade, e o outro, Adrián Pumares, que forma parte da corrente máis asturianista, está aberto a recoñecer unha oficialidade baseada na voluntariedad. Iso custoulle unha polémica campaña de presión e acoso por parte de Vox, condenada desde amplos sectores da sociedade asturiana.