Asturias seguirá o modelo de Galicia para oficializar a súa lingua, pero rebaixado
GALICIA
A reforma do Estatuto prevé dar a mesma categoría legal á «llingua» e ao galego asturiano. Aínda que non se esixirá aos funcionarios nin será vehicular no ensino
24 oct 2021 . Actualizado ás 05:00 h.A reivindicación lingüística do asturiano, con máis de corenta anos na fenda tras a fundación de Conceyu Bable a mediados dos setenta, acadou nos últimos anos o apoxeo político e social ao que aspiraban os pais do asturianismo cultural e político. Por primeira vez hai un partido no Goberno -o PSOE asturiano- que defende a oficialidade da llingua, unha lingua romance que fascinou desde hai decenios aos romanistas alemáns polos seus endemismos lingüísticos, como a ch vaqueira do asturiano occidental, entre outros. Por primeira vez, tamén, hai un presidente de Asturias , Adrian Barbón, que non só promociona o uso do asturiano, senón que o fala perfectamente e utilízao nalgúns discursos. Tras este longo camiño, un novo status legal permitirá superar o curioso paradoxo de que o asturleonés sexa oficial desde 1999 en Miranda do Douro (Portugal) e non en Asturias.
O cénit desta reivindicación sostida no tempo chegou co inicio do proceso de reforma do Estatuto do Principado, no que o Goberno asturiano pretende oficializar a lingua asturiana e o galego-asturiano seguindo o ronsel do artigo 5 do Estatuto galego, que consagra, entre outros aspectos, que o galego é a lingua propia de Galicia, e que tanto o galego e o castelán son oficiais en Galicia «e todos teñen o dereito de coñecelos e usalos».
O contraste co artigo cuarto do Estatuto asturiano vixente desde 1981 é claro: «O bable gozará de protección. Promoverase o seu uso, a súa difusión nos medios de comunicación e o seu ensino, respectando, en todo caso, as variantes locais e voluntariedad na súa aprendizaxe». Emprégase mesmo o vocábulo bable, unha denominación pexorativa que xa case só utilizan os detractores do asturiano, que atoparon sobre todo en Vox o depósito político da súa oposición radical á normalización.
O matiz de salientar o dereito e non o deber de coñecer a lingua é clave no andamiaje legal da oficialidade á que aspiran os socialistas asturianos, apoiados por Podemos e Izquierda Unida. Pero o exemplo galego limítase polo momento a este artigo estatutario, pois o proceso de normalización da lingua dependerá dunha lei de uso posterior que todo apunta que será moito máis rebaixada que a galega. O propio presidente asturiano asegurou recentemente no Parlamento que non se expón esixir o asturiano para acceder á Administración nin que sexa utilizado como lingua vehicular no ensino. «Ninguén vai estar obrigado a falar en asturiano», dixo nunha ocasión. A propia conselleira de Cultura, Berta Piñán, unha reputada poetisa en asturiano, afirmou tamén que se tratará dunha oficialidade «de dereitos, non de obrigacións», aínda que a normativa actual xa permite dirixirse á Administración en asturiano.
Hai máis dúbidas sobre como se arbitrará a oficialidade no ámbito do ensino. Na actualidade, desde a súa introdución no currículo en 1984, é de carácter voluntario. En primaria pódese elixir entre llingua e cultura asturiana, e en secundaria e bacharelato é optativa. «De momento a intención é dar un status legal ás dúas linguas propias de Asturias, ese é o noso obxectivo. Despois haberá unha lei de uso que abordará todo isto, pero aínda é prematuro para responder a estas cuestións. Será un proceso longo», asegura unha portavoz do Goberno asturiano. Na primaria pública, preto da metade dos alumnos estúdana, pero a porcentaxe baixa ao 15 % en secundaria e no Bacharelato non chega ao 4 %. «O que persegue o Goberno de Asturias é unha oficialidade amable, baseada nun modelo propio que se haberá de acordar unha vez aprobada a reforma do Estatuto», engaden desde o Goberno do Principado.
A posición da Academia
Xosé Antón González Riaño, presidente da Academia da Llingua -unha institución do Principado creada en 1980-, cre que o importante é que «a maioría social e política que apoia a oficialidade do asturiano, ao redor do 80 %, consiga acabar coa anomalía constitucional que sofre Asturias e lograr unha reforma do Estatuto que inclúa a oficialidade despois de 40 anos de reivindicación». Para González Riaño, non cabe dúbida: «A oficialidade leva aparellado que todos os alumnos dos ensinos non universitarios teñan ao seu alcance o estudo do asturiano, que debe estar incluído no currículo como unha materia máis». É dicir, debería ser unha materia obrigatoria.
No entanto, o presidente da Academia está de acordo con que as particularidades da lei do asturiano haberá que discutilas e acordalas despois da tramitación da reforma do Estatuto, probablemente na próxima lexislatura. «Agora o importante é que estamos ante unha opción real para liquidar esta anomalía constitucional», sinala, á vez que cre que un sector minoritario dos asturianos están «practicando o alarmismo».
Con todo, a aprobación da reforma do Estatuto «é complexa», admite o Goberno asturiano. Para que se aprobe «é necesaria unha maioría ultrarreforzada de 27 deputados, tres quintas partes do Parlamento asturiano. Agora mesmo, só habería 26 votos a favor, os do PSOE, EU e Podemos», explican fontes de Presidencia. Rexeitan esta reforma os 17 deputados do PP, Cidadáns e Vox.
Eses 27 votos de 45 poderíanse conseguir se un dos dous deputados de Foro Asturias vota a favor. Un deles rexeita a oficialidade, e o outro, Adrián Pumares, que forma parte da corrente máis asturianista, está aberto a recoñecer unha oficialidade baseada na voluntariedad. Iso custoulle unha polémica campaña de presión e acoso por parte de Vox, condenada desde amplos sectores da sociedade asturiana.