Máis da metade residen con familias, o resto fano en centros
24 ago 2019 . Actualizado ás 12:13 h.O caso do bebé hospitalizado en Lugo por presuntos malos tratos dos seus pais obrigou á Xunta de Galicia a asumir a tutela do pequeno. A violencia familiar é só una das moitas situacións de desamparo que poden derivar na necesidade de que un menor quede baixo protección da administración autonómica. O abandono, os abusos, o incumprimento das obrigacións de alimentación, aseo ou atención sanitaria por parte dos proxenitores, a falta de escolarización sen alternativa educacional, utilizar ao menor para mendigar ou inducilo a outras actividades como a delincuencia ou a prostitución, son algúns dos motivos que poden levar a suspender a patria potestade aos pais e pór ao neno ao coidado dos servizos de menores.
As condutas adictivas no seo da familia (alcol, drogas...) que poidan danar o benestar do pequeno, os trastornos mentais graves ou outras situacións que impidan aos pais ou titores facerse cargo do menor con normalidade, tamén poden derivar nun traslado da súa tutela á Xunta.
Os últimos datos, correspondentes ao ano 2018, indican que a administración galega asume o coidado de case 3.000 menores. Deles, 2.326 están baixo tutela pública debido a unha situación de desamparo ou desprotección. Pero ademais, existen outros 667 casos nos que os servizos de menores asumen só a garda dos pequenos, sen que os proxenitores ou familiares de orixe perdan a súa tutela. Mesmo hai casos (máis de 400) en que son os propios coidadores quen, véndose incapacitados para facerse cargo do menor por motivos graves e xustificables, piden á administración que se faga cargo do neno durante un tempo determinado. Existe tamén outra posibilidade, e é que sexa un xulgado o que determine que o menor debe quedar baixo garda da Xunta, caso que se deu o ano pasado en apenas unha ducia de ocasións.
Desde o momento en que un menor queda baixo a protección da Xunta, a administración autonómica debe velar polo seu benestar e desenvolvemento integral, comezando por buscarlle un lugar de residencia.
Dos 2.993 nenos e nenas a cargo do sistema de protección galego, o 46,5 % (uns 1.400), están no que se denomina un acollemento residencial, é dicir, viven nalgún dos case 60 centros para menores existentes na comunidade, ben xestionados directamente pola Xunta, ben a través dalgunha institución pública ou privada colaboradora.
Acollemento familiar
O 53,5 % restante (1.601 menores) están en acollemento familiar. A inmensa maioría (máis de 1.300) conviven co que se coñece como familia extensa (parentes máis ou menos próximos ou figuras de gran vinculación como veciños ou amigos de toda a vida), mentres que case 300 están acollidos por algunha familia voluntaria coa que non teñen relación pero que se formou para facerse cargo de menores que necesitan un fogar durante un certo tempo. Cruz Vermella faise cargo deste programa de acollida en familia allea, que conta con máis de 300 fogares voluntarios, mentres que Aldeas Infantiles desenvolve un programa de apoio aos parentes que asumen o coidado dun menor cuxa tutela foi retirada aos seus pais.
Preparación para unha vida adulta autónoma e a procura de emprego
Para os nenos de menos de seis anos, a normativa estatal (do ano 2015) establece como solución preferente a súa estancia con familias, ao cabo a situación máis idónea para calquera pequeno separado da súa contorna. Pero as posibilidades dunha acollida temporal ou mesmo dunha adopción adoitan decaer conforme aumenta a idade do menor.
Para os casos en que os rapaces acadan a maioría de idade baixo tutela da Xunta existen programas como o Mentor, desenvolvido por Igaxes con financiamento público, que busca prepararlles a partir dos 16 anos para a vida adulta independente e axudar á súa inserción sociolaboral, con estratexias individualizadas. Ademais, Galicia conta con varias vivendas asistidas nas que mozas que xa cumpriron os 18 poden residir durante un tempo baixo a supervisión de técnicos que lles axudan a enfrontar o seguinte paso: vivir sos.
Aínda que a maioría de idade marca o fin da tutela por parte da administración, aqueles mozos que están aínda formándose poden seguir residindo en centros públicos e recibindo o apoio dos servizos autonómicos ata os 21 anos.
Traballar para a reintegración no fogar
Aínda que os técnicos de menores deben estudar cada caso concreto, o obxectivo xenérico e preferente é lograr que o menor poida volver convivir cos seus pais no seu propio fogar. Unha das ferramentas para logralo é o Programa de Integración Familiar (PIF) da Xunta, que busca unha intervención integral cos núcleos familiares, tanto a nivel educativo como terapéutico e psicosocial. Durante o ano 2018, os especialistas do programa traballaron con case 200 familias. En 66 deses casos, a finalidade era precisamente lograr a reintegración do fogar, tendo en conta que o menor xa fora posto a cargo da administración. Traballando co núcleo familiar e en coordinación cos responsables dos pequenos, abórdase a situación persoal, social e familiar para lograr restablecer a convivencia.
Pero o PIF pode servir tamén para evitar esa separación e o internamento do menor ou a súa derivación a un fogar de acollida. Un centenar de familias nas que se detectaron indicadores de risco participaron no programa de preservación familiar para reforzar a cohesión do núcleo e promover cambios que eviten a separación do neno da súa contorna. Con outra trintena de familias o traballo realizado centrouse en romper dinámicas de deterioración grave en pais que manteñen contacto cos seus fillos, de modo que poidan constituír para eles unha referencia positiva.