Máis de 40.000 galegos residen na nación helvética, un fluxo que nunca cesou
28 abr 2019 . Actualizado ás 15:36 h.En abril de 1959, España e Suíza asinaban un convenio de supresión de visados entre ambos que daba impulso á incipiente emigración, sobre todo galega. Poucas semanas antes rubricouse outro sobre seguros sociais que daba mellor cobertura aos traballadores. A principios do 61, un tratado bilateral regulaba esas relacións laborais. Empezaba así, hai 60 anos, un fenómeno migratorio que marcou a historia recente de Galicia, e aínda o fai. Segundo os datos deste ano do padrón de residentes españois no estranxeiro, en Suíza viven 41.104 galegos, a terceira parte de todos os españois. A metade, da provincia da Coruña, e a gran maioría, da Costa da Morte e comarcas limítrofes.
Pero a emigración suíza non se mide en leis nin en estatísticas. A cruz branca helvética forma parte do corazón de decenas de miles de galegos que estiveron (as primeiras chegadas a contagotas son xa do 57) ou aínda viven alá: de todos os residentes, a metade naceron en Galicia. Houbo épocas, nos setenta e oitenta, con parroquias onde todas as casas tiñan a un familiar directo ou indirecto nese país. Falar de Berna era como facelo de Carballo, incluso a primeira parecía máis preto. Un autobús conectaba tres veces á semana Cee con Zúric, e con paradas. En pobos pequenos como Delémont hai barrios que parecen Camariñas en pequeno, e edificios con material levado en remolques desde Zas. Cada anécdota, e cóntanse por centos, poden debullarse noutras moitas. Os que volveron contan os seus rachos nalgúns libros e traballos universitarios, historias que aínda darán moito de si. Aquí hai bares Xenebra, Berna ou Zúric como alí houbo A Nosa Terra ou A Nosa Tabernas. Retornados que se pasean polas feiras buscando salchichas Cervela. O famosou franco das 14 pesetas está hoxe a 146 (0,88 euros). Suíza é un relato de moito esforzo e sacrificios, nalgúns casos con grandes resultados na política, o deporte ou a economía helvética por parte dos expatriados ou os seus fillos. Un nexo sempre presente (América e Canarias tiveron a súa época, a de Suíza é permanente), agora se cabe máis cos numerosos voos regulares entre ambos que, practicamente sempre, van e veñen cheos. Ás veces, parecen as viaxes naquel autobús de Galisuis.
O papel dos centros galegos
Este ano cúmprese medio século da creación do centro galego de Berna, pero non haberá celebración. Xa non funciona como tal, a pesar da súa dilatada historia e a relevancia cultural e deportiva que tivo. E como esta, moitos máis. A emigración non se entende sen o papel destas agrupacións, que se estendían (aínda o fan, e algúns resisten con envexable forza) polos 26 cantóns. Xenebra destacou desde o principio, co primeiro, A Nosa Galiza. A Irmandade Galega, Tordoia, Cerceda (dá unha idea do nivel migratorio de ambos os municipios)... A lista é amplísima (Sementeira de Basilea, promoción dá Cultura de Zúric e Lausana, A Nosa Terra de Zug...), tanto que o libro de actas da maioría construiría en por si un capítulo sociolóxico da vida de miles de emigrantes. Pero os tempos cambian e, como destacaba recentemente a escritora cabanesa Alejandra Praza, boa coñecedora do éxodo a Suíza, os centros galegos son xa «a crónica dunha morte anunciada». Con todas as excepcións que se queira, pero hoxe son máis bares e restaurantes que aqueles polos de cultura e identidade que orixinaron a súa existencia.
PERFECTO GÓMEZ EMIGROU EN 1961. os seus fillos e neta residen en Xenebra
«Alí axúdanche e valórante. Nós temos que adaptarnos a eles, e non eles a nós»
Perfecto Gómez Blanco naceu en Cesullas (Cabana) hai 84 anos. Vive en Corme, de onde é a súa muller, nunha casa cuxa fachada é o océano. Agora xa non o pode ver debido a unha enfermidade visual, a mesma que o trouxo de volta de Suíza, a el e á súa muller, no 91. «Cando estabamos na mellor situación», lembra. Emigrara no 61, con 26 anos el e 20 a esposa. Fóronse a Berna como turistas. Traballou uns meses na construción, pero o seu destino estaba en Xenebra. O seu contacto foi outro veciño de Corme que xa estaba alí desde o 59. As primeiras semanas nin el nin ela traballaban, e paseaban moito. «Había quen pensaba que eramos espías», naquela Xenebra tan internacional. Logrou emprego nunha empresa de servizos, e no 68, noutra danesa do mesmo ramo, na que traballou ata a súa xubilación sendo un alto cargo. Á súa muller tamén lle foi moi ben: foi a clases, estivo nun banco, acabou como funcionaria internacional. Non todo foron alegrías, claro. No 62 tivo un grave accidente de ascensor e rompeu as dúas pernas. No hospital atendéronlle moi ben. Está moi agradecido a Suíza: «Alí axúdanche e valórante valer. Nós temos que adaptarnos a eles, e non eles a nós».
Lembra que os primeiros anos a vida era moi difícil, «non había vivenda». Tampouco moitos galegos. No 67 colaborou a fundar A Nosa Galiza, en primeiro centro galego do país. Os seus dous fillos e a súa neta viven en Xenebra. O home preséntase a alcalde da cidade polos Verdes.
«Xa chegaron varios traballadores novos, e aínda faltan»
Iván Morales , fillo de larachés e cabanesa emigrados que foron xerentes dun centro galego en Basilea, que traballa nunha empresa de contratación do mesmo cantón, viuse atafegado no principio do ano ante a avalancha de currículos que chegaron á oferta de emprego que lanzara: unhas 50 prazas para a construción nesta puxante cidade que toca coas mans a Francia e a Alemaña. O impacto mediático foi considerable, pero máis as peticións: 1.800, nada menos. De toda España.
Pasado xa o balbordo, que no fondo demostra que Suíza segue sendo un destino apetecible e con emprego, e xa concluída a selección e entrevistas, todo segue con normalidade. «Xa chegaron varios traballadores novos, e aínda faltan algúns. Veñen progresivamente. Só houbo un que regresou, que viu que isto non era ou seu», sinala.
«Ou gasóleo está moi caro e as autoestradas, tamén, ás veces hai que evitalas»
José Martínez Mosquera, de Abegondo, leva 44 anos de taxista entre Suíza e España. É o máis veterano de todos os profesionais que fan esta ruta, que non son poucos. Antes que el xa había outros, sobre todo o seu irmán, que empezou no 69. Unha vida na estrada levando e traendo persoas e, cada vez máis nos últimos tempos, paquetes e todo tipo de material. Millóns de quilómetros e miles de horas de historias de ida e volta, de clientes con alegrías e penas, como a vida mesma. Todo cambia, incluídas as condicións: «Ou gasóleo está moi caro, en Francia vai a 1,60, e as autoestrada tamén. Ás veces, se é posible e hai tempo suficiente, hai que evitalas». Todo para poder aforrar algo nos traxectos que, por media xeral (hai que consultar as condicións) non pasan moito dos 200 euros por persoa.