Acabar co feísmo na ruta xacobea non é tan doado: os veciños que queren reformar deben agardar máis dun ano para que unha comisión de Patrimonio dea luz verde a calquera cambio
10 may 2018 . Actualizado ás 05:00 h.O feísmo e o abandono das aldeas son unha laxa no Camiño de Santiago francés ao seu paso por Galicia. Pero, paradoxalmente, facer obra nova convértese nun pesadelo burocrático. Se algún veciño quere reformar a súa casa acaba afundido nas areas movedizas do papelorio. A lei de protección do Camiño non pasa nin unha e para cambiar unha fiestra hai que agardar un ano con inspeccións e comisións antes de obter a licenza ou subvencións da Xunta. Iso, sen contar os tempos dos concellos, que afrontan un bum da construción de casas rurais e tendas no Camiño. Negocios novos afloran ao longo da ruta.
O número de solicitudes de intervencións rexistradas pola Dirección Xeral do Patrimonio Cultural no ámbito do Camiño de Santiago aumentou un 20 % desde o 2015, e rozan as 1.800 ao ano. Aquí inclúense peticións de reformas, construcións, obras de infraestruturas e aproveitamentos madeireiros. Só o ano pasado houbo 1.798 peticións á Xunta.
Patrimonio ignora o número das licenzas que logo son concedidas, xa que eses datos os manexan os propios concellos, porque esa é unha competencia municipal.
Para entender o que está a ocorrer no Camiño hai que visitar San Cristovo do Real, unha bela aldea de 500 anos na etapa entre Triacastela e Samos. O fin da agricultura baleirou o pobo. Quedan 16 persoas. Hai 34 casas pechadas e dez abertas. Gran parte do lugar está abandonado pero aínda quedan 17 familias. Algunhas casas pechadas conservan as súas cores azuis tradicionais en portas e fiestras. As tensións con Patrimonio son constantes. Un veciño que preferiu gardar o anonimato explica o paradoxo á que se enfronta ao intentar arranxar a súa casa: «Obrígannos a pintalas de branco, non as podemos poñer á pedra, non lle vexo moito xeito porque o meu pai fíxoa en pedra. A igrexa zoscárona con cal, tiraron millóns. Quixen poñer un soportal e os de Patrimonio non me deixaron. Non nos deixan facer nada e así o lugar ten que caer. Para o meu fillo, que estudou e vive na cidade, isto perdeuse todo e non lle quere nada a isto».
«Rehabilitar é unha auténtica crebadura de cabeza»
Miguel Ángel Rodríguez rexenta un albergue na aldea de Fonfría, en Pedrafita, onde viven dez familias. Ao reformar a súa casa, situada no tramo do Camiño de Santiago entre O Cebreiro e Triacastela, tivo que superar un «labirinto burocrático» de normas de estética arquitectónica e someter o seu proxecto á lupa dos técnicos para ver se cumpría cos requisitos. Ademais, comenta, con certa precaución, que «dependes dunha comisión que é unha opinión subxectiva dunha serie de arquitectos, e a eles tenlles que gustar a rehabilitación. Tes que mandar o proxecto que queres facer e, se non lles gusta, eles dinche pois isto así ou isto doutra maneira». O hostaleiro engade que quixo cambiar as fiestras e dixéronlle que non valía calquera cor. «A nós dixéronnos que as ventás tiñan que ser ou de aluminio branco, azul ou verde, ou de madeira. Aquí as de madeira non aguantan, só as ten unha palloza, e ao cabo de catro anos empezan a meter aire e auga e entón puxémolas de PVC de imitación de madeira, e xa nos meteron nun problema».
O empresario engade: «A nós pareceunos que a estética clásica era a da madeira, e o que saiba como son ao mellor distíngueas un pouco, pero os demais non. Nós o que queriamos é que illasen ben e que non entrase a auga, pero parece que iso é un problema».
O calvario burocrático de Miguel Ángel Rodríguez non rematou aí, porque a comisión de arquitectos tamén lle vetou a porta da súa casa. «Dixéronnos que estaba moi ao extremo da casa e que non debería ser así, e unha serie de consideracións que pensas ti: “Buf!”», comenta. A porta da discordia está nun lateral, no aire. O hostaleiro deixou un espazo libre para, nun futuro, colocar unhas escaleiras que baixen ata un anexo que será unha tenda de alimentación. «Se algún día a facemos, facémola por alí», explica.
Engade que Fonfría non é O Cebreiro, onde non se venden as casas nin por un millón de euros. «Esta é unha aldea coma outras máis de paso no Camiño, a pena é que non se vexan máis casas rehabilitadas, pero é complicado cumprir con todo e esperar polos trámites; ao mellor pides o permiso e tárdanche ano e medio en dalo», explica.
Engade que «dentro do que cabe, das aldeas que hai na contorna nesta queda algo de vida, noutras é todo xente maior». «Aquí temos tres queixerías artesás, o albergue, as nosas casas e hai algo de vida grazas ao Camiño, pero o tema de rehabilitar as casas é unha verdadeira crebadura de cabeza», conclúe.
«Se queres cambiar unha ventá, hai que ir ao arquitecto»
Para baixar a Triacastela hai que atravesar a corredoira de conto por Pasantes e Ramil. Con todo, o peregrino tópase arriba cunha aldea desordenada, con talleres mecánicos e casas sen recebar. As pegadas de tractor cruzan o Camiño cara ás leiras. Abaixo, os peregrinos fotografan o centenario castiñeiro de Ramil con chan lousado e casas arranxadas. Un aldeán ironiza: «Arriba hai moito gandeiro e a estética non se coida moito, porque coas vacas dá igual que lles guste ou non». En cambio Ramil é moi bonito, pero viven poucos. No albergue e restaurante Complexo Xacobeo, rexentado por Anxo López e a súa irmá, admiten que «o tempo das subvencións para reformar casas rurais xa rematou». «No Camiño -añade-, se queres cambiar unha ventá, tes que levar o informe do arquitecto».
